➤

Međunarodna ekonomija

Inflacija u SAD dvostruko veća od FED-ove od 2020 (US Inflation to Double by 2020)

septembar 2024. godine

Inflacija u SAD naglo je porasla poslednjih četiri ipo godine. Dvostruko viša od projektovanih 2% po godini. Transport, hrana i stanovanje su najteže pogođeni visokim rastom inflacije. Najmanje su pogođeni obrazovanje, komunikacija i odeća.

Početkom 2020. godine, godine pandemije Covid-19, počela je da se pogoršava globalna ekonomija. Do danas indeks potrošačkih cena je porastao za 21,33%. Kategorije su beležile različite stope rasta cena - jedne su imale značajan rast, dok su se druge jedva menjale. Recimo, najbrže je rastao indeks potrošačkih cena za transport (uključuje: nova i polovna vozila, avio karte, benzin i drugu robu i usluge u vezi sa transportom). Na drugom kraju skale, cene za obrazovanje i komunikacija (uključuju: školarinu, poštarinu i telefonske usluge) porasli su za samo 5,2% u posmatranom periodu.
Uprkos padu inflacije poslednjih meseci (na najniži nivo u više od četiri godine u avgustu od 2,5%) potrošačke cene u Sjedinjenim Državama su naglo porasle u poslednje 56 meseci. Taj rast je dvostuko veći (21,33%) nego što bi inflaciju vodila Fed-ova ciljana stopa inflacije od 2% (10,5%). To ilustruje ozbiljan skok inflacije. Problem ostaje još neko vreme, vreme potrebno da se inflacija vrati na ciljni nivo od 2 procenta, što znači da će se efekti inflatorne krize zadržati. Ostale kategorije rashoda sa natprosečnim porastom cena od početka pandemije su hrana i piće, kao i stanovanje, koji su od januara 2020. porasli za 25,7 odnosno 24,6 odsto. Cene rekreacije, odeće i medicinske nege zabeležile su skromniji rast u poslednje četiri i po godine. Cene energije nisu posebna kategorija, već su uključene u druge kategorije prema njihovoj nameni (cene benzina su uključene u kategoriju prevoza, dok je energija za domaćinstvo uključena u stanovanje).Kada se posmatraju odvojeno, cene energije su zabeležile najveći rast od svih, i porasle su za 27,2 odsto od januara 2020.

Grafik: Kategorije najteže pogođene inflacijom, promena CPI-U u SAD, desezonirano, jan2020-avg2024
Izvor: Biro za popis stanovništva SAD

Inflation in the US has risen sharply over the past four and a half years. Twice as high as the projected 2% per year. Transport, food and housing are the hardest hit by high inflation. The least affected are education, communication and clothing.

At the beginning of 2020, the year of the Covid-19 pandemic, the global economy began to deteriorate. To date, the consumer price index has increased by 21.33%. Categories recorded different rates of price growth - some experienced significant growth, while others barely changed. For example, the fastest growing consumer price index for transportation (includes: new and used vehicles, airline tickets, gasoline and other goods and services related to transportation). At the other end of the scale, prices for education and communication (includes: school fees, postage and telephone services) increased by only 5.2% in the observed period.
Despite falling inflation in recent months (to a more than four-year low of 2.5% in August), consumer prices in the United States have risen sharply over the past 56 months. That growth is twice as high (21.33%) than inflation would be driven by the Fed's target inflation rate of 2% (10.5%). This illustrates a serious spike in inflation. The problem remains for some time, the time needed for inflation to return to the target level of 2 percent, which means that the effects of the inflationary crisis will persist. Other expenditure categories with above-average price increases since the beginning of the pandemic are food and beverages, as well as housing, which have increased by 25.7 and 24.6 percent, respectively, since January 2020. Prices for recreation, clothing and medical care have seen more modest growth over the past four and a half years. Energy prices are not a separate category, but are included in other categories according to their purpose (gasoline prices are included in the transportation category, while household energy is included in housing). When viewed separately, energy prices have seen the largest increase of all, rising are by 27.2 percent since January 2020.

Figure: Categories hardest hit by inflation, US CPI-U change, seasonally adjusted, Jan2020-Aug2024
Source: U.S. Census Bureau

Američka potrošnja se ne smanjuje uprkos inflaciji (US spending is not shrinking despite inflation)

avgust 2024. godine

Amerikanci nastavljaju da troše novac i pored inflacije i ekonomske neizvesnosti. Prodaja na malo je porasla u julu 2024 (1.0%) iznad očekivanog nivoa (0.3%). Raste potrošnja istih proizvoda uprkos većim cenama. Maloprodaja je nadmašila inflaciju.

Potrošačka potrošnja ne posustaje u SAD. Uprkos inflaciji, Amerikanci su nastavili da troše novac. Ukupna maloprodaja i prodaja prehrambenih usluga - uključujući potrošnju u prodavnicama, na mreži i u restoranima - iznosila je 709,7 milijardi dolara u julu, što je 1,0 odsto više u odnosu na jun (iznad predviđanje ekonomista od 0,3%). To je najveći rast od januara 2023. godine, pri čemu je najviše porasla prodaja kod dilera motornih vozila i delova (3,6%), a zatim prodaja u prodavnicama elektronike i uređaja (1,6%). Nove okolnosti su obradovale investitore i došle su pred sastanak FED-a. Izgledi su da će potrošači nastaviti da troše novac uprkos inflaciji.
Kako su potrošačke cene u julu porasle za 0,2%, maloprodaja je u junu 2024 nadmašila inflaciju. To znači (prilagođeno inflaciji) da je potrošnja veća u junu. U odnosu na jul 2023. godine, maloprodaja je porasla za 2,7% u julu i gotovo nepromenjena u konstantnim dolarima 1982-1984.
Za period jul 2021. - jul 2024. porast maloprodaje u poslednje tri godine može se pripisati rastućim cenama. To znači da su kupci potrošili više dolara za istu potrošnju. Mesečna maloprodaja i prodaja prehrambenih usluga (korigovana za sezonske varijacije, razlike u praznicima i danima trgovanja) porasla je za 15.8%. Korigovano za inflaciju CPI, prodaja je skoro pala u ovom periodu, ali je ipak beležila rast tokom tri poslednje godine za 0,5%. To pokazuje da su potrošači zadržali svoje ponašanje pri kupovini nwpeomenjenim uprkos porastu cena.

Grafik: Realna maloprodaja i prodaja prehrambenih usluga, mesečni (desezonirani) podaci u SAD, milijarde dolara
Napomena: constant $ = konstantni dolari 1982-1984
Izvor: Biro za popis stanovništva SAD

Americans continue to spend money despite inflation and economic uncertainty. In July 2024, retail sales increased (1.0%) above the expected level (0.3%). Consumption of the same products is growing despite higher prices. Retail sales outpaced inflation.

US consumer spending is not slowing down. Despite inflation, Americans continued to spend money. Total retail and food service sales -- including in-store, online, and restaurant spending -- totaled $709.7 billion in July, up 1.0 percent from June (above economists' forecast of 0.3 percent). That's the biggest increase since January 2023, with the largest increase in sales at motor vehicle and parts dealers (3.6%), followed by sales at electronics and appliance stores (1.6%). The new circumstances made investors happy and came before the FED meeting. Consumers are likely to continue spending despite inflation.
Since consumer prices rose 0.2% in July, retail sales outpaced inflation in June 2024. This means (adjusted for inflation) that spending is higher in June. Compared to July 2023, retail sales rose 2.7% in July and were almost unchanged in constant 1982-1984 dollars.
For the period July 2021 - July 2024, the increase in retail sales in the last three years can be attributed to the rise in prices. This means that customers spend more dollars for the same consumption. Monthly turnover in retail and catering (adjusted for seasonal variations, differences in holidays, and trading days) increased by 15.8%. Adjusted for CPI inflation, sales nearly fell during this period but rose 0.5% over the past three years. It shows that consumers have kept their buying behavior unchanged despite the price increase.

Figure: Monthly Real Retail and Food Services Sales in the US (Seasonally adjusted), billion dollars
Note: constant $ = constant dollars 1982-1984
Source: U.S. Census Bureau

Obrnuta kriva prinosa vodi SAD privredu u recesiju (An inverted yield curve is leading the US economy into recession)

avgust 2024. godine

Pad globalnog tržišta u SAD početkom avgusta nije iznenađenje. Problemi na tržištu rada ali i na tržištu hartija od vrednosti povećavaju strah od recesije do kraja 2024. godine, nakon Fed-ovog snažnog čina da obuzda inflaciju povećanjem stopa. Ako ostane inverzna kriva prinosa, privreda SAD će upasti u recesiju do kraja godine.

Finansijska tržišta pokazuju da strah od recesije nije slučajan. Investitori gube poverenje u privredu, očigledno zbog negativnih kratkoročnih kretanja u privredi. Inverzna kriva prinosa to potvrđuje, jer se finansijsko tržište suočava sa većim prinosima na kratkoročna ulaganja u prvoj polovini 2024. godine.
Kriva prinosa (Slika) pokazuje odnos državnih obveznica različitih rokova dospeća. Kako su prinosi između desetogodišnjih i dvogodišnjih državnih obveznica u korist poslednjih (za sva tri datuma) radi se o obrnutoj krivi prinosa. Tako je od jula 2022. godine, što je duži period od ranije najdužeg perioda između inverzije i početka recesije od oko 1,5 godina.
Avgustovska kriva prinosa je relativno povoljnija, kada se porede državne obveznice sa dve godine dospeća i one sa dvadest i trideset godina dospeća. Mnogi smatraju da je ovaj indikator sve manje pouzdan. Očigledno je da je meko sletanje daleko prikladnije za javnost od crnih prognoza finansijskog tržišta. Kako god bolje zvučalo, politika kamatnih stopa mora biti izbalansirana kako bi se istovremno postigla stimulacija privrede i borba protiv inflacije.
I to nije sve! Još jedan reprezentativni pokazatelj signalizira na anomalije ekonomije i potencijalnu recesiju, a to je indikator Sahmovog pravila je 0.53 procentnih poena (tromesečni pokretni prosek stope nezaposlenosti je iznad najnižeg tromesečnog pokretnog proseka u protekloj godini). Sve ovo navelo je početkom avgusta J.P.Morgan da poveća predviđene šanse za recesiju u SAD pre kraja godine na 35% (sa 25%). Porazne su i prognoze FED-a Nev Iork, koje ističu da se recesija može očekivati sa verovatnoćom od 56% (na bazi raspona prinosa između kamatnih stopa kratkoročnih i dugoročnih državnih obveznica SAD).

Izvor: www.statista.com, www.newyorkfed, www.jpmorganchase.com
Napomena: Trezor je napustio metodu kvazi-kubičnog hermitskog splajna (HS) za konstrukciju krive prinosa, koja direktno koristi prinose na sekundarnom tržištu kao ulazne podatke za kreiranje krive prinosa za koju se pretpostavlja da je parna kriva. Nova metoda je Monotona konveksna (MC), koja počinje tako što se cene na sekundarnom tržištu pretvaraju u prinose i koriste za podizanje trenutnih terminskih stopa na ulaznim tačkama dospeća, tako da se cene ovih instrumenata sekvencijalno određuju bez greške. Krive prinosa se od početka decembra 2021. godine obračunavaju od stopa proizvedenih obe metode.

The decline of the global market in the US at the beginning of August is not a surprise. Problems in the labor market as well as in the securities market increase the fear of a recession by the end of 2024, after a strong act by the Fed to curb inflation by raising rates. If the inverted yield curve remains, the US economy will fall into recession by the end of the year.

Financial markets are showing that the fear of recession is not accidental. Investors are losing confidence in the economy, apparently due to negative short-term developments in the economy. The inverse yield curve confirms this, as the financial market faces higher returns on short-term investments in the first half of 2024.
The yield curve (picture) shows the ratio of government bonds of different maturities. Since the yields between the ten-year and two-year government bonds favor the latter (for all three dates), it is an inverted yield curve. This has been the case since July 2022, which is a longer period than the previous longest period between the inversion and the beginning of the recession of about 1.5 years.
The August yield curve is relatively more favorable when comparing government bonds with maturities of two years and those with maturities of twenty and thirty years. Many consider this indicator to be less and less reliable. Obviously, a soft landing is much more appropriate for the public than financial market doomsday forecasts. No matter how better it sounds, the policy of interest rates must be balanced in order to simultaneously achieve the stimulation of the economy and the fight against inflation.
And that's not all! Another representative indicator signals the anomalies of the economy and a potential recession, which is the indicator of Sahm's rule 0.53 percentage points (the three-month moving average of the unemployment rate is above the lowest three-month moving average of the past year). All this encouraged J.P. Morgan at the beginning of August to increase its predicted chances of a recession in the US before the end of the year to 35% (from 25%). The forecasts of the New York FED are also devastating, pointing out that a recession can be expected with a probability of 56 percent (based on the yield range between the interest rates of short-term and long-term US government bonds).

Source: www.statista.com, www.neviorkfed.org, www.jpmorganchase.com
Note: Treasury has abandoned the quasi-cubic Hermitian spline (HS) method for yield curve construction, which directly uses secondary market yields as input to create a yield curve that is assumed to be an even curve. The new method is Monotone Convex (MC), which starts by converting secondary market prices into yields and using them to raise current forward rates at maturity entry points, so that these instruments are sequentially priced without error. The yield curves are calculated as of the beginning of December 2021 based on the rates produced by both methods.

Rast ili stagnacija realnih zarada u OECD (Growth or stagnation of real wages in the OECD)

jul 2024. godine

Poslednjih godina inflacija je ozbiljno umanjila bilo koje povećanje plata koje je realizovano u OECD zemljama. Za brojne radnike u ovo je već decenijama unazad realnost. Stagnacija realnih plata viđena je i u razvijenim zemljama sa visokim prihodima poput Japana, Italije i Španije u poslednje tri decenije. U Meksiku, realne plate su veoma niske.

Kao što se vidi u statistici stvarnih plata OECD-a za 2023. godinu, koja uključuje zemlje članice i pridružene zemlje, Meksiko je imao najnižu prosečnu godišnju platu sa punim radnim vremenom pre oporezivanja od 38 ispitanih zemalja na samo 20.090 dolara u 2023. (izračunato po paritetu kupovne moći). To znači da je prosečna plata porasla za svega 14% od 1990. godine nakon prilagođavanja inflaciji. Ipak, niži rast prosečnih plata imali su Španija (12,6%), Holandija (6,32%) i Japan (1,68%), dok je jedino Italija sa padom prosečne plate u posmatranom periodu od 2,6%. Praksa je da se naglo povećanje cena češće dešava u manje razvijenim zemljama, ali poslednja kriza je pokazala da divlja inflacija može i razvijene ekonomije dovesti u ozbiljnu stagnaciju.
Japan je 1990. godine imao uporedivu prosečnu platu sa razvijenim ekonomijama, poput Kanade, Australije ili Nemačke. To više nije slučaj 30 godina kasnije U Japanu, na primer, prosečne plate nakon prilagođavanja inflaciji i kupovnoj moći danas su nešto niže od onih u Italiji ili Litvaniji. Ove poslednje su zabeležile povećanje realnih plata od 35-45%. Slične probleme Japanu (godine niskog ekonomskog rasta, niske inflacije i deflacije, rastućeg sektora niskih plata i kratkoročnih ugovora) imaju neke južnoevropske nacije poput Italije, Španije ili Grčke. S druge strane, najveće uspešne priče u pogledu realnog rasta zarada mogu se naći u istočnoj Evropi i baltičkim državama, na primer u Litvaniji, Letoniji, Estoniji i Češkoj. Uprkos ovim povećanjima, plate u istočnoj Evropi ostaju među najnižima u OECD-u.

Izvor: OECD

In recent years, inflation has severely eroded any wage increases realized in OECD countries. For many workers, this has been a reality for decades. Real wage stagnation has also been seen in developed countries with high incomes such as Japan, Italy and Spain in the last three decades. In Mexico, real wages are very low.

As seen in OECD real wage statistics for 2023, which includes member and associated countries, Mexico had the lowest average full-time annual wage before tax of the 38 countries surveyed at just $20,090 in 2023 (calculated by purchasing power parity). This means that the average salary has increased by only 14% since 1990 after adjusting for inflation. However, Spain (12.6%), the Netherlands (6.32%) and Japan (1.68%) had lower growth in average wages, while only Italy saw a 2.6% drop in average wages in the observed period. The practice is that sudden price increases occur more often in less developed countries, but the latest crisis has shown that wild inflation can also bring developed economies into serious stagnation.
In 1990, Japan had a comparable average salary to developed economies such as Canada, Australia or Germany. This is no longer the case 30 years later. In Japan, for example, average wages after adjusting for inflation and purchasing power are today somewhat lower than those in Italy or Lithuania. The latter recorded an increase in real wages of 35-45%. Similar problems to Japan (years of low economic growth, low inflation and deflation, a growing sector of low wages and short-term contracts) are experienced by some Southern European nations such as Italy, Spain or Greece. On the other hand, the biggest success stories in terms of real wage growth can be found in Eastern Europe and the Baltic states, for example in Lithuania, Latvia, Estonia and the Czech Republic. Despite these increases, wages in Eastern Europe remain among the lowest in the OECD.

Source: OECD

Najveće industrijske zemlje EU nemaju najveće zarade (The largest industrial countries of the EU do not have the highest wages)

jul 2024. godine

Prosečne plate u EU 2022. godine značajno variraju po regionima, sa visokim vrednostima u zapadnoj Evropi i nižim vrednostima u istočnoj Evropi. Skandinavske zemlje, Luksemburg, Austrija i Irska pokazuju najveće prosečne plate, dok balkanske i istočnoevropske zemlje poput Bugarske i Rumunije pokazuju niže vrednosti.

U 2022. godini, prosečna godišnja prilagođena plata sa punim radnim vremenom za zaposlene u EU iznosila je 35.329 evra (za evrozonu 39.082 evra). Eurostat prvi put objavljuje ovaj indikator (kombinaciju nacionalnih računa i podataka iz Ankete o radnoj snazi). Direktiva o plavoj karti propisuje korišćenje ovog indikatora za određivanje prosečne bruto godišnje zarade za svaku državu članicu EU i izdavanje radnih dozvola visokokvalifikovanim radnicima. Direktiva ima za cilj da privuče visokokvalifikovane radnike u EU pod fleksibilnijim uslovima prijema, sa poboljšanim pravima i mogućnošću lakšeg prelaska u drugu državu članicu EU za nosioce plave karte EU.
Tržište rada u EU ne pokazuju potpunu fleksibilnost ni posle dve ipo decenije od formalnog započinjanja regionalne integracije. Mobilnost radnika i njihove zarade značajno se razlikuju između zemalja članica, koje odražavaju nivoe ekonomskog razvoja, troškove života i nacionalne poreske sisteme. Tako da možemo govoriti o delimičnoj ne potpunoj konvergenciji. U poređenju sa 2002. godinom, kada je euro postao deo celog sistema, manje ekonomije su ostvarivale veće stope rasta zarada (najviše zemlje jugo-istočne Evrope, potom Baltičke zemlje, i zemlje centralne Evrope, redom posmatrane) od razvijenih zemalja članica EU (dominiraju Luksemburg i Skandinavske zemlje, Nemačka i Francuska su na nivou Evro zone, dok je Italija ispod proseka). Grčka ostvaruje najniži rast prosečne bruto godišnje zarade u EUu posmatranom periodu, svega 8,84%.
Prosečne plate utiču na migracione tokove unutar Evrope, jer radnici traže bolje uslove života i veće prihode seleći se u zemlje sa višim platama. Kod razvijenih ekonomija zarade odražavaju visok životni standard zemlje, visok nivo prihoda i troškova života, stabilnost i zrelost njihovih ekonomija. U nordijskim zemljama prosečne platu prate jake socijalne garancije i visoki porezi.

Izvor: Eurostat

Average salaries in the EU in 2022 vary significantly by region, with high values ​​in Western Europe and lower values ​​in Eastern Europe. Scandinavian countries, Luxembourg, Austria and Ireland show the highest average salaries, while Balkan and Eastern European countries such as Bulgaria and Romania show lower values.

In 2022, the average annual adjusted full-time salary for EU employees was €35,329 (€39,082 in the Eurozone). Eurostat publishes this indicator for the first time (a combination of national accounts and data from the Labor Force Survey). The Blue Card Directive prescribes the use of this indicator for determining the average gross annual salary for each EU member state and issuing work permits to highly qualified workers. The directive aims to attract highly qualified workers to the EU under more flexible admission conditions, with improved rights and the possibility of an easier transition to another EU member state for EU blue card holders.
The labor market in the EU does not show complete flexibility even after two and a half decades since the formal beginning of regional integration. The mobility of workers and their earnings differ significantly between member countries, reflecting levels of economic development, costs of living and national tax systems. Therefore, we can talk about partial and not complete convergence. Compared to 2002, when the euro became part of the whole system, smaller economies achieved higher rates of wage growth (highest in the countries of Southeast Europe, followed by the Baltic countries and the countries of Central Europe, viewed in order) than the developed EU member states (dominated by Luxembourg and Scandinavian countries, Germany and France are at the level of the Eurozone, while Italy is below average). The lowest growth of the average gross annual salary in the EU in the observed period was achieved by Greece, only 8.84%.
Average wages affect migration flows within Europe, as workers seek better living conditions and higher incomes by moving to countries with higher wages. In developed economies, wages reflect the country's high standard of living, high level of income and cost of living, stability and maturity of their economies. In the Nordic countries, the average salary is accompanied by strong social guarantees and high taxes.

Source: Eurostat

Distribucija zelenih zanimanja u OECD (Distribution of green jobs in the OECD)

jun 2024. godine

Svaki peti radnik u OECD između 2015 i 2019. godine bio je zaposlen u zelenim zanimanjima. Kod pojedinih zemalja previše su zastupljena zelena zanimanja i koriste prednosti zelene tranzicije, dok su u drugim prezastupljena zanimanja sa intenzivnim emisijom gasova sa efektom staklene bašte pa su više izložene riziku zelene tranzicije.

Oko 20% radnika u zemljama OECD-a, između 2015. i 2019. godine, bilo je zaposleno u zelenim zanimanjima, u rasponu od oko 15% u Grčkoj do 25% u Estoniji. U proseku, oko 46% je zaposleno u zanimanjima sa zelenim veštinama (postojeća zanimanja čiji se set veština menja zbog tranzicije), a 40% u zanimanjima sa povećanom potražnjom za zelenim (postojeća zanimanja usled povećane potražnje, ali bez značajnih promena u zadacima ili zahtevima radnika), dok je samo 14% je zaposleno u zelenim novim zanimanjima i zanimanjima u nastajanju. Dakle, velika većina radnika zaposlenih u zelenim zanimanjima su zaposleni na poslovima koji nisu novi. U stvari, oko dva od pet ovih poslova čak ni ne doživljavaju velike promene u svojim radnim zahtevima.
Zanimanja koncentrisana u industrijama sa visokim emisijama zapošljavaju oko 6% radnika (oko 4% u Luksemburgu i preko 10% u Poljskoj). Udeo radnika zaposlenih u zanimanjima sa intenzivnim emisijom gasova sa efektom staklene bašte (oko 10%) je stoga znatno niži od udela radnika zaposlenih u zelenim zanimanjima. Međutim, veći je od udela radnika zaposlenih u novim i novim zanimanjima (2,9%). I zelena zanimanja i zanimanja sa GHG su rasprostranjenija u ruralnim nego u urbanim područjima. Među zemljama postoje značajne razlike po regionima sa većom incidencom zanimanja intenzivnih sa efektom staklene bašte u odnosu na regione sa većom učestalošću zelenih zanimanja. Stoga je potrebna ozbiljna akcije kreatora politike, kako bi se umanjili rizici na tržištu rada i ekonomske nejednakosti.
Zelena zanimanja su heterogena. Zelena nova i nova zanimanja su tipično visokokvalifikovani poslovi (tj. menadžeri, profesionalci i tehničari) i zapošljavaju visokoobrazovane radnike u urbanim sredinama. Druga zelena zanimanja su u proseku više sa srednjim i niskim veštinama i zapošljavaju više niskoobrazovanih radnika.

Izvor: OECD
Slika: Udeo zelenih poslova i poslova intenzivnih sa efektom staklene bašte, prosek 2015-19, procenti

One out of five worker in the OECD between 2015 and 2019 was employed in green jobs. In certain countries, green jobs are overrepresented and take advantage of the green transition, while in others, jobs with intensive emissions of greenhouse gases are overrepresented, so they are more exposed to the risk of the green transition.

Around 20% of workers in OECD countries, between 2015 and 2019, were employed in green jobs, ranging from around 15% in Greece to 25% in Estonia. On average, about 46% are employed green-enhanced skills jobs (existing jobs whose skill set changes due to transition) and 40% in green increased demand jobs (existing jobs due to increased demand but without significant changes in tasks or requirements workers), while only 14% are employed in green new and emerging jobs. Therefore, the vast majority of workers employed in green jobs are employed in jobs that are not new. In fact, about two out of five of these jobs don't even experience major changes in their job requirements.
Jobs concentrated in high-emitting industries employ about 6% of workers (about 4% in Luxembourg and over 10% in Poland). The share of workers employed in GHG-intensive jobs (about 10%) is therefore significantly lower than the share of workers employed in green-driven jobs. However, it is higher than the share of workers employed in new and new jobs (2.9%).
Both Both green-driven and GHG-intensive jobs are more prevalent in rural than in urban areas. Among countries, there are significant differences in regions with a higher incidence of GHG-intensive jobs compared to regions with a higher incidence of green jobs. Therefore, serious actions by policy makers are needed to reduce labor market risks and economic inequalities.
Green jobs are heterogeneous. Green new and emerging jobs are typically high-skilled jobs (ie, managers, professionals, and technicians) and employ highly educated workers in urban areas. Other green-driven jobs are on average more middle- and low-skilled and employ more low-educated workers.

Source: OECD
Figure: Share of green-driven and GHG-intensive occupations, average 2015-19, Percentages

Realne plate rastu, ali su ispod pre-COVID nivoa (Real wages are rising, but below pre-Covid levels)

jun 2024. godine

Realne plate sada rastu iz godine u godinu, ali ostaju ispod nivoa iz 2019. godine u mnogim zemljama. Međugodišnji rast realnih plata je pozitivan, pošto je inflacija opala, a rast nominalnih plata porastao. Prema realnim platama po satu – plate prilagođene inflaciji – stanovnici Sjedinjenih Država, Kanade, Japana, Australije i mnogim evropskim zemljama sada imaju manje novca na raspolaganju nego pre četiri godine.

Sa pandemijom su nastajali probleme u svim privredama, a države su počele da plaćaju radnike više usled potresa u zapošljavanju. Dodatno, ukrajinska kriza početkom 2022. godine, je pogodila realne plate usled skoka inflacije, uzrokujući da povećanje cena efektivno nadmašuje svaki potencijalni rast plata.
Prema poslednjim podacima za Q1 2024. godišnji rast realnih zarada bio je pozitivan u 29 zemalja od 35 zemalja (prosek OECD je +3,5%). Godišnji rast realnih plata ostao je negativan u Belgiji, Kanadi, Francuskoj, Japanu, Novom Zelandu i Švedskoj. Rast realnih plata je generalno rezultat ublažavanja inflacije, dok je rast nominalnih plata ostao stabilan ili blago usporen.
Faktori koji su doprineli ukupnom poboljšanju godišnjeg rasta realnih plata tokom protekle godine su zategnuta tržišta rada, povećanje zakonskih minimalnih plata i prilagođavanja ugovorenih plata. Realni rast ugovorenih plata poboljšao se tokom 2023. godine i ostao negativan samo u nekoliko zemalja. U Q1 2024. ugovorene plate su realno porasle u odnosu na prethodnu godinu u Austriji, Kanadi, evrozoni, Nemačkoj, Italiji, Holandiji i Sjedinjenim Državama, ali su nastavile da blago opadaju u Australiji i Švedskoj, a stabilizovale se nakon godinu dana u Belgiji.
Uprkos nedavnom porastu njihovog međugodišnjeg rasta, realne plate ostaju ispod nivoa pre COVID-19 u većini zemalja, iako je prosečna promena u svih 35 zemalja. Do prvog kvartala 2024. realne zarade su povratile bar deo izgubljenog položaja u 23 od 27 zemalja u kojima su pale nakon krize COVID-19 – u 11 zemalja porasle su iznad nivoa pre pandemije. Međutim, realne plate su ostale znatno ispod nivoa pre pandemije u praktično svim zemljama u kojima su najviše padale.
U Q1 2024, realne zarade su i dalje bile ispod nivoa iz Q4 2019 u 16 ​​od 35 zemalja. Naviše su pogođene Finska, Italija, Češka Republika, Švedska i Novi Zeland, gde su realne plate smanjene za više od 5%. U Švedskoj, zemlji sa relativno niskim realnim platama i visokim životnim standardom, su plate najviše smanjile, za 7,5%. Inače, od Švedske više realne plate ima susedna Danska (11%), Nemačkoj, Holandiji ili Norveškoj (od 16 do 20%). Sindikati pregovaraju o većinskim ugovorima ali je pregovaračka pozičija nedovoljno dobra pa je kolektivno pregovaranje postalo spornije. Nasuprot njima, u Sjedinjenim Državama realne plate po satu su bile samo 0,8% niže u K1 2024. nego u K4 2019, u Kanadi 2,4%, dok je gubitak bio veći u Australija sa 4,8%.

Izvor: OECD
Slika: Rast realnih plata, Kumulativna procentualna promena realne satnice od četvrtog kvartala 2019

Real wages are now rising year-on-year, but remain below 2019 levels in many countries. Year-on-year growth in real wages is positive, as inflation has declined and nominal wage growth has increased. According to real hourly wages – wages adjusted for inflation – residents of the United States, Canada, Japan, Australia and many European countries now have less money on hand than they did four years ago.

With the pandemic, problems arose in all economies, and states began to pay workers more due to the upheaval in employment. Additionally, the Ukrainian crisis in early 2022 hit real wages due to a spike in inflation, causing price increases to effectively outpace any potential wage growth.
According to the latest data for Q1 2024, the annual growth of real wages was positive in 29 countries. 35 countries (OECD average is +3.5%). Annual real wage growth remained negative in Belgium, Canada, France, Japan, New Zealand and Sweden. Growth in real wages is generally the result of easing inflation, while growth in nominal wages has remained stable or slightly slowed.
Factors that contributed to the overall improvement in annual real wage growth over the past year were tight labor markets, increases in legal minimum wages, and adjustments to contracted wages. The real growth of contracted wages improved during 2023 and remained negative only in a few countries. In Q1 2024, contracted wages rose year-on-year in real terms in Austria, Canada, the Eurozone, Germany, Italy, the Netherlands and the United States, but continued to decline slightly in Australia and Sweden, but stabilized after a year in Belgium.
Despite the recent uptick in their year-on-year growth, real wages remain below pre-COVID-19 levels in most countries, although the average change is across all 35 countries. By the first quarter of 2024, real wages had regained at least some of their lost ground in 23 of the 27 countries where they fell after the COVID-19 crisis – in 11 countries they rose above their pre-pandemic levels. However, real wages remained well below pre-pandemic levels in virtually all countries where they fell the most.
In Q1 2024, real wages were still below the level of Q4 2019 in 16 out of 35 countries. Finland, Italy, the Czech Republic, Sweden and New Zealand were hit the hardest, where real wages fell by more than 5%. In Sweden, a country with relatively low real wages and a high standard of living, wages decreased the most, by 7.5%. By the way, neighboring Denmark (11%), Germany, the Netherlands or Norway (from 16 to 20%) have higher real wages than Sweden. Unions negotiate majority contracts, but the negotiating position is not good enough, so collective bargaining has become more contentious. By contrast, in the United States real hourly wages were only 0.8% lower in Q1 2024 than in Q4 2019, in Canada 2.4%, while the loss was greater in Australia at 4.8%.

Source: OECD
Figure: Real wage growth, Cumulative percentage change in real hourly wage since Q4 2019

Inflacija i dalje visoka u EU (EU inflation rate still high)

maj 2024. godine

Inflacija je i dalje visoka, ali je značajno opala od vrhunca 2022. godine. Inflacija energije smanjuje se sporo, dok je bazna inflacija niska u razvijnim zemljama.

Glavna inflacija je opala praktično svuda, prvenstveno zbog delimičnog preokreta veoma velikog rasta cena energije u prethodne dve godine i očekuje se da će se dodatno ublažiti. Nakon vrhunca od preko 10,7% u oktobru 2022. godine, inflacija OECD-a se skoro prepolovila i dostigla 5,9% u maju 2024. godine. To je blagi rast u odnosu na prethodni mesec usled rasta inflacije energenata (najveći rast od februara 2023. godine). Bazna inflacija je oko 6& dok je inflacija hrane stabilizovana na 5%. Ipak, glavna inflacija je ostala iznad ciljanih 2% za 31 zemlju OECD – iznad 8% u Turskoj i iznad 4% u narednih pet zemalja OECD.
Međugodišnja inflacija za zemlje G7 je stabilizovana na 2,9%, čemu najviše doprinosi niska bazna inflacija. Inflacija hrane je u padu, dok se sporije smanjuje inflacija energije. Nešto je niža inflacija u evrozoni (harmonizovani indeks potrošačkih cena je 2,6%), dok visoki prosek za zemlje G-20, od 7,6%, dolazi zbog visoke inflacije u Argentini (270%).

Izvor: OECD database
Napomena: Inflacija definisana kao godišnja procentualna promena indeksa potrošačkih cena.

Inflation is still high, but has fallen significantly since the peak in 2022. Energy inflation is declining slowly, while core inflation is low in developing countries.

Headline inflation has declined virtually everywhere, primarily due to a partial reversal of the very large energy price increases of the past two years, and is expected to ease further. After a peak of over 10.7% in October 2022, OECD inflation almost halved to 5.9% in May 2024. This is a slight increase compared to the previous month due to an increase in energy inflation (the largest increase since February 2023). year). Core inflation is around 6%, while food inflation has stabilized at 5%. Still, overall inflation remained above the 2% target for 31 OECD countries – above 8% in Turkey and above 4% in the next five OECD countries.
Year-on-year inflation for the G7 countries stabilized at 2.9%, which is mainly due to low core inflation. Food inflation is falling, while energy inflation is declining more slowly. Inflation is somewhat lower in the Eurozone (harmonized index of consumer prices is 2.6%), while the high average for the G-20 countries, of 7.6%, is a consequence of high inflation in Argentina (270%).

Source: OECD database
Note: Inflation defined as the annual percentage change in the Consumer Price Index (CPI).

Kolika je plata dovoljna za pristojan život u članicama EU? (How much salary is enough for a decent life in EU member states?)

februar 2024. godine

Visokoobrazovani stanovnik Evropske unije nema podjednako pristojne uslove za život u zemljama članicama. Razlike su značajne, a ispod proseka EU je čak 17 zemalja. Razlika između zemlje članice sa najboljim (Luksemburg) i najlošim (Bugarskoj uslovima za život visokoobrazovanog pojedinca je čak 7 puta. Odsustvo fleskibilnost radne snage ukazuje na neodrživost regionalne integracije u formatu kriterijuma konvergencije.

Sa Direktivom o plavoj karti EU, usvojenoj 20. oktobra 2021. godine, prag za izdavanje radnih dozvola visokokvalifikovanim radnicimana na cionalnom nivou je pokazatelj – Prosečna prilagođena plata za puno radno vreme po zaposlenom u EU, 2021 (u EUR). Praktično, ovaj indikator predstavlja platu koja je dovoljna za pristojan život u državi članici. Takva plata se procenjuje od prosečne godišnje zarade za posao sa punim radnim vremenom.
Među državama članicama EU, najveća prosečna godišnja prilagođena plata sa punim radnim vremenom u 2021. zabeležena je u Luksemburgu (72.200 evra), a slede Danska (63.300 evra) i Irska (50.300 evra). Prosek EU je 33.627 evra a ispod proseka su brojne zemlje, poput Italije, Španije, Slovenije. Najniže vrednosti indikatora zabeležene su u Rumuniji (13.000 evra), Mađarskoj (12.600 evra) i Bugarskoj (10.300 evra).
Postizanje pune fleskibilnost radne snage, uz uravnotežavanje cena faktora proizvodnje, kao ključnih elementa optimalnog valutnog područija (ispred kriterijuma konvergencije) je preduslov za zdravo funkcionisanje EU kao regionalne integracije.

Izvor: EUROSTAT
Napomena: Holandija nije u listi zemalja zbog metodologije.

A highly educated resident of the European Union does not have the same decent living conditions in the member countries. The differences are significant, and even 17 countries are below the EU average. The difference between the member country with the best (Luxembourg) and the worst (Bulgaria) living conditions for a highly educated individual is as much as 7 times. The absence of workforce flexibility indicates the unsustainability of regional integration in the format of convergence criteria.

With the EU Blue Card Directive, adopted on October 20, 2021, the threshold for issuing work permits to highly qualified workers at the national level is the indicator - Average adjusted full-time earnings per employee in the EU, 2021 (in EUR). Practically, this indicator represents a salary that is sufficient for a decent life in the member state. Such salary is estimated from the average annual salary for a full-time job.
Among EU member states, the highest average annual adjusted full-time salary in 2021 was recorded in Luxembourg (€72,200), followed by Denmark (€63,300) and Ireland (€50,300). The EU average is €33,627, and numerous countries such as Italy, Spain, and Slovenia are below the average. The lowest values ​​of the indicator were recorded in Romania (€13,000), Hungary (€12,600) and Bulgaria (€10,300).
Achieving full flexibility of the labor force, while balancing the prices of production factors, as a key element of an optimal currency area (in front of convergence criteria) is a prerequisite for the healthy functioning of the EU as a regional integration.

Source: EUROSTAT
Note: The Netherlands is not in the list of countries due to methodology

Ko brine o kontigentu radne snage? (Who cares about the workforce?)

januar 2024. godine

Briga za demografiju na globalnom nivou postoji, ali je statistika neumoljiva. Očigledno su napori na globalnom nivou nedovoljni ili neefikasni jer se smanjuje kontigent radno sposobnog stanovništva. Postavlja se sa pravom pitanje ko će nam obezbediti zagarantovanu penziju.

Demografija je jednostavno neumoljiva - postajemo planeta starih ljudi. Nepovoljna je struktura stanovništva prema standardnoj podeli na mladu populaciju (0-14), radno sposobno stanovništvo (15-64) i starije stanovništvo (65+). Populacija iz kontingenta 65+ se povećava iz godine u godinu. Drugim rečima, udeo starijeg stanovništva u ukupnoj populaciji povećan je sa 5% 1960. godine na 9,6% 2021. godine. Istovremeno, mlađi, odnosno kontingent stanovništva od 0-14 godina, beleži dramatičan pad. . Udeo mlađe populacije smanjen je sa 37,4% 1960. godine na 25,5% 2021. godine. Globalno gledano, svet je u velikom demografskom neskladu, posebno zato što je rast mlađe populacije nedovoljan i ne uspeva da obezbedi neophodan rast kontingenta. radno sposobnog stanovništva.

Izvor: Svetska banka

There are initiatives to improve demographics globally, but the statistics are inexorable. It is evident that efforts at the global level are insufficient or ineffective as the contingent of the working age population is shrinking. The question that will provide us with a guaranteed pension is rightly raised.

Demographics are simply inexorable - we are becoming a planet of old people. The structure of the population according to the standard division into the young population (0-14), the working-age population (15-64) and the elderly (65+) is unfavorable. The population from the 65+ contingent is increasing year by year. In other words, the share of the elderly population in the total population increased from 5% in 1960 to 9.6% in 2021. At the same time, the younger, i.e. contingent of the population aged 0-14, recorded a dramatic decline. . The share of the younger population decreased from 37.4% in 1960 to 25.5% in 2021. Globally, the world is in great demographic disharmony, especially because the growth of the younger population is insufficient and fails to provide the necessary contingent growth. working age population.

Source: World Bank database

Digitalni sektor zanemaruje žene (The digital sector neglects women)

septembar 2024. godine

Digitalni sektor i u razvijenim zemljama ne može da se pohvali sa ulogom i pozicijom žena. U EU najviše žena u digitalnom sektoru je u skandinavskim zemljama, a najmanje u centralno-istočnim zemljama.

Žene su najdigitalnije u Finskoj, Švedskoj, Danskoj, Estoniji i Holandiji. Žene u Rumuniji, Bugarskoj, Poljskoj, Mađarskoj i Italiji imaju najniže ocene za učešće žena u digitalnoj ekonomiji i društvu. Iako, uprkos značajnom napretku u oblasti digitalizacije, još uvek ima mnogo nedostataka. Na primer, još uvek postoji značajan rodni jaz u specijalizovanim digitalnim veštinama. U 2022. godini, samo 19% stručnjaka za IKT i oko 1/3 naučnika, i diplomiranih tehnologa, inženjera i matematičara su žene. Žene napuštaju karijeru u digitalnom sektoru po većoj stopi od muškaraca, posebno u uzrastu od 30 do 44 godine. Štaviše, samo 14,8% osnivača start-apova su žene. Nega kod kuće više pada na žene (oko 7%) nego na muškarce (samo 0,5%). Što se tiče plata, žene u IKT-u zarađuju skoro 20% manje od muškaraca. Nema značajnijeg napretka u ovoj oblasti jer su ove brojke stabilne poslednjih nekoliko godina. Na primer, u poređenju sa 2021. godine, vrednosti su veće za nekoliko procentnih poena za sve zemlje članice EU i prosek EU.

Izvor: Evropska komisija

The digital sector, even in developed countries, cannot boast of the role and position of women. In the EU, the most women in the digital sector are in the Scandinavian countries, and the least in the Central-Eastern countries.

Women are the most digital in Finland, Sweden, Denmark, Estonia, and the Netherlands. Women in Romania, Bulgaria, Poland, Hungary, and Italy have the lowest scores for women's participation in the digital economy and society. Although, despite significant progress in the field of digitization, there are still many shortcomings. For example, there is still a significant gender gap in specialized digital skills. In 2022, only 19% of ICT specialists and about 1/3 of science, technology, engineering, and mathematics graduates are women. Women leave careers in the digital sector at a higher rate than men, especially between the ages of 30 and 44. Moreover, only 14.8% of start-up founders are women. Care at home falls more on women (around 7%) than men (only 0.5%). Regarding salaries, women in ICT earn almost 20% less than men. There is no significant progress in this area as these figures have been stable for the past few years. For example, compared to 2021, the values are higher by several percentage points for all EU member states and the EU average.

Source: European Commision

Energija je podgrevala inflaciju u zemljama G7 (Energy has fueled inflation in the G7 countries)

11. mart 2024. godine

Dugi niz godina cena energenata nije remetila razvijene ekonomije, jer su industrije bile dovoljno fleksibilne da amortizuju rast cene energije. Poslednje dve godine one pokazuju nemoć usled divljanja cena energije i hrane.

Industrijska proizvodnja razvijenih ekonomija obično je rasla čak i sa višim cenama energije. To znači da je efekat povećanja cena bio skroman u poređenju sa efektima drugih promena u okruženju. Postojali su izuzeci, u energetski intenzivnim industrijama sa ograničenim mogućnostima zamene. Dramatične eksternalije dolazile su sa krizom ili u uslovima ranjivosti tržišta. Sa ukrajinskom krizom i obostranim sankcijama sa Ruskom federacijom došlo je do brojnih problema, i počeli su: da izostaju jeftini energenti, ugalj i sirovine iz Rusije; da pristiže skupa nafta i gas is SAD; da kasne retke sirovine iz Kine i drugih zemalja bogatih sirovinama.
Rast cene energenata, usled neravnoteže ponude i potražnje na tržištu roba, uticale su na rast ukupne inflacije zemalja G7. Kvantitativne olakšice tokom Kovid-19 pandemije povećavale su likvidnost finansijskog sektora, a realni sektor nije osećao inflaciju. Investiciona apstinencija, niža sklonost ka ličnoj potrošnji, gomilanja novca, energetska kriza, neelastično tržište poljoprivrednih proizvoda ukazivali su na nadolazeće probleme. Tržište je reagovalo! Prvo se pojavila inflacija tražnje (2020), koja se potom prelila u inflaciju troškova (2021). Poslednja se kvalifikuje kao porast troškova proizvodnje – npr. podizanje zarada koje ne prati produktivnost rada utiče na rast cena. Konačno, došlo je do strukturne inflacije u kojoj privrede (2022) ne uspevaju da rastuće troškove proizvodnje prilagode cenama koje „divljaju“. Ulogu podstrekača inflacije preuzima cena hrane, u koju biva ukalkulisana ranije visoka cena energenata i nestašica sirovina. Cene hrane i bezalkoholnih pića nastavljaju da rastu i tokom 2023. godine, kao posledice naraslih troškova proizvodnje, uz manji pritisak cene energenata (osim u zemljama EU).
Globalni tokovi u periodu 2020-2023. godina pokazali su značajnu ulogu cene energenata u formiranju opšteg nivoa cena ili inflacije G7 zemalja. U periodu 2020-2022. godina inflacija je vođena cenama energenata, usled rastuće neravnoteže na tržištu nafte, cena naftnih fjučersa na finansijskom tržištu, kao i cena transporta nafte i osiguranje transporta. Međutim, bazna inflacija i cene hrane i bezalkoholnih pića su značajno doprinele da se inflacija ubrza tokom 2022. i 2023. godine. Cena bez hrane i energenata (bazna inflacija) uglavnom je stabilna, ali povišena. Ona je visoka i u svim razvijenim zemljama EU – u Nemačkoj iznad 5% (veća za 1 procentni poen u odnosu na 2022. godinu), u Francuskoj 4,2% (veća za 1,2 procentna poena), u Italiji 3,4% (veća za 0,6 procentnih poena). Još 12 zemalja OECD-a beleže rast bazne inflacije u ovom periodu (SAD 4,8%, VB 5,8%). Na visoke cene hrane i bezalkoholnih pića delom su uticale ranije ukalkulisane cena energenata, ali i rastući troškovi u lancu snabdevanja (cene, marže, sirovine, penali, osiguranje).

Izvor: OECD baza podataka

For many years, the price of energy did not disturb developed economies, because the industries were flexible enough to amortize the increase in the energy price. In the last two years, they have shown weakness due to the rampant energy and food prices.

Industrial production in advanced economies has typically grown even with higher energy prices. This means that the effect of the price increase was modest compared to the effects of other environmental changes. There were exceptions in energy-intensive industries with limited substitution possibilities. Dramatic externalities come with a crisis or conditions of market vulnerability. With the Ukrainian crisis and mutual sanctions with the Russian Federation, several problems arose, and they started: the absence of cheap energy, coal, and raw materials from Russia; that expensive oil and gas arrive from the USA; that late rare raw materials from China and other countries rich in raw materials.
The increase in energy prices, due to the supply and demand imbalance in the goods market, influenced the growth of the overall inflation of the G7 countries. Quantitative easing during the COVID-19 pandemic increased the financial sector liquidity, while the real sector did not feel such inflationary pressure. Investment abstinence, lower propensity for personal consumption, hoarding of money, energy crisis, and inelastic market of agricultural products pointed to upcoming problems. The market reacted! First, there was demand inflation (2020), which then spilled over into cost inflation (2021). The latter qualifies as an increase in production costs - e. g. raising wages that do not keep up with labor productivity affects price growth. Finally, there was structural inflation where economies (2022) failed to match rising production costs with "runaway" prices. The role of the instigator of inflation is taken over by the price of food, which includes the previously high price of energy and the shortage of raw materials. Food and soft drink prices continued to rise during 2023, which increased production costs, with less pressure on energy prices (except in EU countries).
Global flows in the period 2020-2023. years showed a significant role in energy prices in the general price level or inflation of the G7 countries. In the period 2020-2022. inflation is driven by energy prices, due to the growing imbalance in the oil market, the price of oil futures on the financial market, and the price of oil transportation and transportation insurance. However, core inflation and food and soft drink prices have accelerated inflation in 2022 and 2023. The price without food and energy (core inflation) was mostly stable, but elevated. It is also high in all developed EU countries - in Germany above 5% (1 percentage point higher than in 2022), in France 4.2% (1.2 percentage points higher), in Italy 3.4% (higher by 0.6 percentage points). Another 12 OECD countries recorded an increase in core inflation in this period (USA 4.8%, UK 5.8%). The high prices of food and non-alcoholic beverages were partly influenced by previously calculated energy prices and the growth of costs in the supply chain (prices, margins, raw materials, penalties, insurance).

Source: OECD database

Nemačka grca u trgovini unutar EU (Germany grunts in inter-EU trade)

19. jun 2023. godine

Nemačka izgubila primat u intra-EU trade, i beleži trgovinski deficit u 2022. godini skoro 50 mlrd EUR. Nemačka i dalje dominira od svih zemalja članica EU u extra-EU trade, i dalje je sa suficitom od 128 mlrd EUR (najniže od 2011. godine)

Vrednost EU trgovinskog bilansa (intra+extra EU-trade) u periodu 2002-2022 značajno je pogoršan. Suficit iz 2002. godine od 129 mlrd EUR prerastao je 2022. godine u deficit od 304 mlrd EUR (tri ipo puta veći od trgovinskog deficita 2006-2008). U dve posmatrane godine Nemačka je beležila trgovinski suficit od 134 mlrd EUR i 87 mlrd EUR, respektivno.
Intra EU-trade u 2022. pokazuje deset država članica sa trgovinskim suficitom (dominira Holandija sa 328,6 mlrd EUR), a čak 17 sa trgovinskim deficitom - od kojih je Nemačka imala 48,1 mlrd EUR. U 2022. godini sedam država članica imalo je trgovinski suficit za trgovinu robom unutar EU (a bilo ih 9 u 2002), a čak 20 trgovinski deficit (a bilo ih je 18 u 2002). Tokom posmatranog perioda deficit u Bugarskoj, Španiji, Poljskoj i Sloveniji se promenilo u suficit, a trgovinski suficit u Nemačkoj, Danskoj i Finskoj se promenilo u deficit.
Nemačka dominira u vrednosti izvoza robe unutar EU. U 2022. godini, vrednost izvozne trgovine robom unutar EU kretala se od 863 mlrd EUR (363 mlrd EUR 2002).
Pokrivenost uvoza izvozom u Nemačkoj je nepovoljna. U inter+extra EU-trade bila je 105% (a 126% 2002), inter-EU trade 95% (a 117% 2002), a u extra-EU trade 122% (a 138% u 2002).
Od svih država članica EU Nemačka značajno učestvuje u trgovini medicinskim i farmaceutskim proizvodima (23,9% izvoza EU, 17,5% uvoza EU). Slično je sa gvožđem i čelikom. Skoro tri petine (58,5%) svih automobila izvezenih iz EU potiču iz Nemačke. Problem dolazi otuda što je za sve ove industrijske sektore visoka zavisnost za energijom, koja beleži dramastičan rast cena i poskupljuje proizvodnju. Svedoci smo i da se pojedine elektrane zatvaraju, što dodatano otežava složenu situaciju u kojoj se nalazi sektor prerađivačke industrije u Nemačkoj.

Izvor: Eurostat
Napomena: vrednosti na y-osi izražene su u mlrd EUR

Germany lost its dominance in trade within the EU, and in 2022 it recorded a trade deficit of almost €50 bil. Germany continues to dominate all EU member states in extra-EU trade with a surplus in 2022 of €128 bil (lowest since 2011).

The value of the EU trade balance (intra+extra EU-trade) in the period 2002-2022 deteriorated significantly. The 2002 surplus of €129 bil turned into a deficit of €304 bil in 2022 (three and a half times the trade deficit in 2006-2008). In the two observed years, Germany recorded a trade surplus of €134 bil or €87 bil.
Trade within the EU in 2022 shows ten member countries with a trade surplus (dominated by the Netherlands with €328.6 bil), and as many as 17 with a trade deficit - of which Germany had €48.1 bil. In 2022, seven member countries had a trade surplus within the EU (9 of them in 2002), and as many as 20 had a trade deficit (18 of them in 2002). In the observed period, Germany's trade surplus turned into a deficit.
Germany dominates the value of exports of goods within the EU. In 2022, the value of export trade within the EU was €863 bil (€363 bil in 2002).
Coverage of imports by exports in Germany is unfavorable. In intra+extra EU trade, it was 105% (and 126% in 2002), in trade within the EU 95% (and 117% in 2002), and in trade outside the EU 122% (and 138% in 2002).
Of all EU member states, Germany takes a significant share in the turnover of medical and pharmaceutical products (23.9% of EU exports, 17.5% of EU imports). It is similar to iron and steel. Almost three-fifths (58.5%) of all cars exported from the EU come from Germany. The problem exists in all industrial sectors due to high dependence on energy, which makes production more difficult and expensive. We are also witnessing the shutdown of certain power plants, which further complicates the complex situation in which the manufacturing industry sector in Germany finds itself.

Source: Eurostat
Note: values on the y-axis are expressed in EUR billion

Paradoski trgovine u EU (Trade paradoxes in the EU)

25. maj 2023. godine

Trgovina EU snažno je porasla u 2022. godini. Najveći trgovinski deficit ikada zabeležen. Na EU otpada oko 14% svetske trgovine robom. Veća trgovina na unutrašnjem tržištu EU nego sa zemljama van EU.

U 2022. godini trgovina EU snažno je porasla. Trgovinski bilans je iznosio -432 milijarde evra, što je najveći deficit ikada zabeležen (najveći od svetske finansijske krize 2008. godine). Deficit je uglavnom nastao kao posledica naglog skoka cena energije (uvoz energenata poskupeo krajem 2021. i tokom 2022.). U 2020. zbog pandemije COVID-19 značajano je opao izvoz (9,3%) i uvoz (11,5%). Međutim, u narednim godinama usledoi je snažan oporavak (uvoz robe porastao za 23,8% i 41,3%, a izvoz robe 12,8% i 17,9%).
U 2022. godini velika većina zemalja EU trgovala je više na unutrašnjem tržištu EU nego sa zemljama van EU. Najveći udeo robne razmene unutar EU zabeležen je u Luksemburgu (86,3%), Slovačkoj (78,5%) i Češkoj (76,8%), a najniži u Grčkoj (47,3%) i Irskoj (37,5%). Interesantno je da trgovinu unutar EU vuku manje razvijenije zemlje članice. Najveći porast izvoza registrovan je u Grčkoj (40%), Litvaniji (38%) i Bugarskoj (36%), a najveća povećanja uvoza su registrovana za Letoniju (45%), Estoniju (35%) i Hrvatsku (35%).
Na EU otpada oko 14% svetske trgovine robom u 2022. godini. Vrednost međunarodne trgovine robom značajno je veća od vrednosti usluga (oko tri puta). Najveći izvozvni partner EU su SAD, a uvozni Kina. Među državama članicama EU, Nemačka je imala daleko najveći udeo u trgovini van EU (28% izvoza, 20% uvoza). Sledeća tri najveća trgovca bili su Italija (11% izvoza, 11% uvoza), Holandija (10% izvoza, 18% uvoza) i Francuska (10% izvoza, 10% uvoza).
Iako su glavni trgovinski partneri na stani izvoza SAD, UK, Kina, Švajcarska, Turska, Japan i Norveška (čine oko 58% ukupnog izvoza robe iz EU), u 2022. godini najveći izvoz ostvaren je u Meksiko (2,8%), SAD (2,5%), Brazil (2,4%) i Tursku (2,3%), a uvoz iz Norveške (8,0%), SAD (4,4%) i Brazila (4,3%). Trgovina sa Rusijom je opala jer su uvedena trgovinska ograničenja.
Veliki trgovinski suficit postoji u trgovini van EU, i to kod mašina i vozila (126,6 mlrd EUR), i hemikalija (190,3 mlrd EUR). Energija je u 2022. beležila najveći rast u trgovini, i to na strani izvoza 72,1% i na strani uvoza 113,6%. Otuda i veliki trgovinski deficiti za energiju (653,9 mlrd EUR), sirovine (49,1 mlrd EUR) i ostale industrijske proizvode (90,8 mlrd EUR).
Asortiman trgovinske razmene blago promenjen u 2022. Ukupan nivo uvoza bio 17% veći od nivoa izvoza (udeo uvoza energije bio skoro četiri puta veći od zvoza). Izvozni asortiman se nije značajno promenio - energija je povećala udeo za 2 pp, dok su mašine i vozila smanjele udeo za 1,4 pp. Slično je sa strukturom uvoza - energija je značajno povećala udeo za 9,4 pp, dok je opao udeo mašina i vozila za 4,2 pp i ostalih industrijskih dobara za 2,7 pp. Učešće ostalih proizvoda poraslo je za manje od 1 pp.

Izvor: Eurostat
Napomena: vrednosti na y-osi izražene su u mlrd EUR

EU trade grew strongly in 2022. The highest trade deficit ever recorded. The EU accounts for about 14% of world trade in goods. The highest part of trade goods was realized within the internal market of the EU rather than with countries outside the EU.

In 2022, EU trade grew strongly. The trade balance was -432 billion euros, the highest deficit ever recorded (the largest since the global financial crisis in 2008). The deficit mainly arose as a result of a sharp jump in the prices of energy products (imports of energy products became more expensive at the end of 2021 and during 2022). In 2020, due to the COVID-19 pandemic, exports (9.3%) and imports (11.5%) were significantly reduced. However, a strong recovery followed in the following years (import of goods increased by 23.8% and 41.3%, and export of goods by 12.8% and 17.9%).
In 2022, the majority of EU countries traded more in the EU internal market than with countries outside the EU. The highest share of goods exchange within the EU was recorded in Luxembourg (86.3%), Slovakia (78.5%) and the Czech Republic (76.8%), and the lowest in Greece (47.3%) and Ireland (37.5%). Interestingly, trade within the EU is driven by less developed member countries. The highest growth in exports was recorded by Greece (40%), Lithuania (38%) and Bulgaria (36%), and the highest growth in imports was recorded in Latvia (45%), Estonia (35%) and Croatia (35%).
The EU accounts for about 14% of world trade in goods in 2022. The value of international trade in goods is significantly higher than the value of services (around three times). The EU's largest export partner is the USA, and its import partner is China. Among EU member states, Germany had by far the largest share of trade outside the EU (28% of exports, 20% of imports). The next three largest traders were Italy (11% exports, 11% imports), the Netherlands (10% exports, 18% imports) and France (10% exports, 10% imports).
Although the main trading partners in terms of exports are the USA, the UK, China, Switzerland, Turkey, Japan, and Norway (they account for about 58% of the total export of goods from the EU), in 2022 the highest export was to Mexico (2.8%). USA (2.5%), Brazil (2.4%) and Turkey (2.3%), and imports from Norway (8.0%), USA (4.4%) and Brazil (4.3%). Trade with Russia declined as trade restrictions were imposed.
There is a large trade surplus outside the EU, namely in machinery and vehicles (126.6 billion euros) and chemicals (190.3 billion euros). In 2022, energy recorded the highest growth in trade on the export side at 72.1% and the import side at 113.6%. Hence, high trade deficits for energy (653.9 billion euros), raw materials (49.1 billion euros), and other industrial products (90.8 billion euros).
The volume of trade exchange changed slightly in 2022. The total level of imports was 17% higher than the level of exports (the share of energy imports was almost four times higher than exports). The export assortment did not change significantly - energy increased its share by 2 pp, while machinery and vehicles decreased its share by 1.4 pp. The structure of imports is similar - the share of energy has significantly increased by 9.4 pp, while the share of exports has decreased. Machines and vehicles decreased by 1.4 pp by 4.2 pp, and other industrial goods by 2.7 pp. The share of other products increased by less than 1 pp.

Source: Eurostat
Note: values on the y-axis are expressed in EUR billion

Ekonomske slobode ljudi (Economic Freedom of people)

22. jun 2022. godine

Ekonomske slobode ljudi na Balkanu i nisu podjednako podržane politikama i institucijama svojih država. Očigledno je teško obezbediti kamen temeljac ekonomskim slobodams - lični izbor, dobrovoljna razmena, otvorena tržišta i jasno definisana i sprovedena imovinska prava. Ili balkanske institucije ne odgovaraju klasičnom liberalnom idealu ograničene vlade!?!

Ekonomska sloboda se zasniva na konceptu sopstvenog vlasništva. Podrazumeva samostalno odlučivanje pojedinaca, njegov dobrovoljan izbor, bez nametanja političkih pritisaka, spoljnih procesa ili upotrebe nasilje, krađe ili prevare.
Indeks EFW meri stepen usklađenosti institucija i politike zemalja sa ekonomskim slobodama. Viši indeks podrazumeva od države da obezbedi infrastrukturu i pravni sistem kojim se štiti ličnost i imovina svakog pojedinaca od agresivnih akata drugih i sprovodi ugovore na nepristrasan način; da obezbedi pristup zdravom novcu (makroekonomska stabilnost cena, izvesnost, i predvidljivost), da se uzdrže od akcija koje ograničavaju lični izbor, ometaju dobrovoljnu razmenu i ograničavaju ulazak na tržišta; da lični izbor, dobrovoljnu razmenu i koordinaciju tržišta ne zameni neproduktivnim nametima i kvazi porezima.
Indeks čine pet glavnih oblasti: [1] Veličina vlade, [2] Pravni sistem i imovinska prava, [3] Solidan novac [4] Sloboda međunarodne trgovine i [5] Regulacija kredita, rad i posao. Indeks ima 24 komponente, neke se sastoje od nekoliko podkomponenti, tako da indeks uključuje ukupno 42 različite varijable (merene na skali od 0 do 10).
U posmatranom periodu ekonomske slobode ljudi su značajno porasle. Institucije i politički procesi su sve više usmereni liberalnom konceptu funkcionisanja (oskudni resursi alocirani ličnim izborima koordinisanim tržištima, a ne centralizovanim planiranjem). Sve države su beležile rastući trend. Dominira Albanija. Slede je Makedonija i Slovenija. Najmanje ekonomske slobode imaju građani Bosne i Hercegovine i Srbije (ispod EWF indeksa).
Politički, društveni i ekonomski odgovori na pandemiju koronavirusa nesumnjivo su doprineli eroziji ekonomske slobode za većinu ljudi u 2020. Otuda ne iznenađujuće da su praktično 146 od 165 zemalja, zabeležile niže rezultate u 2020. nego u 2019. godini, a globalni prosek sumarnog EFW indeksa pao je za 0,18 poena (sa 7 na 6,84). Ovaj indeks (crna debela linija na slici) prikazuje globalni prosek za sve 123 zemlje sa potpunim podacima od 2000. Čak i nakon nedavnog pada, između 2000. i 2020. prosečna ocena ekonomske slobode porasla je sa 6,59 na 6,84.

Izvor: Fraser Institute

The economic freedoms of people in the Balkans are not equally supported by the policies and institutions of their countries. The cornerstones of economic freedom—personal choice, voluntary exchange, open markets, and clearly defined and enforced property rights—are difficult to secure. Or the Balkan institutions do not correspond to the classic liberal ideal of limited power!?!

Economic freedom is based on the concept of self-ownership. It implies the independent decision-making of individuals, and their voluntary choice, without the imposition of political pressures, external processes, or the use of violence, theft, or fraud.
The EFV index measures the degree of alignment of institutions and policies of countries with economic freedom. The higher index requires the state to provide an infrastructure and a legal system that protects the person and property of each individual from the aggressive acts of others, and impartially enforces contracts; to ensure access to sound money (macroeconomic price stability, certainty, and predictability), to refrain from actions that limit personal choice, hinder voluntary exchange and limit market entry; that personal choice, voluntary exchange, and market coordination should not be replaced by non-productive levies and quasi-taxes.
The index consists of five main areas: [1] Size of Government, [2] Legal System and Property Rights, [3] Sound Money, [4] Freedom of International Trade, and [5] Credit Regulation, Labor and Employment. The index has 24 components, some of which consist of several subcomponents, so the index includes a total of 42 different variables (measured on a scale of 0 to 10).
In the observed period, people's economic freedom increased significantly. Institutions and political processes are increasingly oriented towards a liberal concept of functioning (scarce resources allocated to personal choices coordinated by markets rather than centralized planning). All countries recorded a growth trend. Albania dominates. Macedonia and Slovenia follow. Citizens of Bosnia and Herzegovina and Serbia have the least economic freedom (below the EVF index).
The political, social, and economic responses to the coronavirus pandemic undoubtedly contributed to the erosion of economic freedoms for most people in 2020. It is therefore not surprising that practically 146 out of 165 countries recorded lower results in 2020 than in 2019, and the world average of the summary EFV index fell by 0.18 points (from 7 to 6.84). This index (black thick line in the figure) shows the global average for all 123 countries with complete data since 2000. Even after the recent decline, between 2000 and 2020 the average economic freedom score rose from 6.59 to 6.84.

Source: Fraser Institute

Korisnici EU sredstava (Beneficiaries of EU funds)

25. maj 2022. godine

Koliko je preraspodela među korisnicima preko 60% budžeta EU (zajednička poljoprivredna politika, ZPP, plus Koheziona politika, KP), transparentna? U 2019. godini fizička lica su bili najveći direktni korisnici (62% [1]) i najveći primaoci (54% [2]) sredstava ZPP. U periodu 2014-20 društva sa ograničenom odgovornošću (37% [3]) bila su najveći direktni korisnik, a administracija najveći primalac (49% [4]) sredstava iz KP.

Većina direktnih korisnika za ZPP u 2019. [1] (veoma slična onoj u ZPP 2018.) su fizička lica čine većinu (62%) direktnih korisnika (uključujući fizička lica, pojedinačna preduzeća i partnere bez pravnog lica). Stvarni udeo fizičkih lica je veći jer je oko četvrtine direktnih korisnika anonimizovano (25%) 2019. (u poređenju sa 27% u 2018). Državne uprave (3%), društva sa ograničenom odgovornošću (5%) i druga pravna lica (3%) čine samo manjinu direktnih korisnika (u poređenju sa 2%, 4%, 3%, respektivno u 2018). Preostalih 3% direktnih korisnika nije bilo moguće klasifikovati (ostao isti kao u 2018). Udeo anonimizovanih direktnih korisnika smanjen je sa 2% u 2018. na 1% u 2019.
Udeo sredstava koje primaju javne uprave (5%) ostao je isti. Društva sa ograničenom odgovornošću (21%) i druga pravna lica (16%) zadržale su nivo učešća u 2019., i one čine manje od četvrtine njihovog učešća u direktnim korisnicima. Udeo direktnih korisnika koji nisu mogli da se klasifikuju ostao je isti u 2019. godini u odnosu na 2018. godinu (2%).
Kod KP u periodu 2014-2020. niti jedan tip korisnika koji nije činio jasnu većinu direktnih korisnika sredstava kohezionog fonda [3]. Najbrojniji tip direktnih korisnika su društva sa ograničenom odgovornošću koja čine oko 37% direktnih korisnika, koje su sa 26% sledili Anonimizovani direktni korisnici. Ostali direktni korisnici su imali jednocifrene uedele - Javna uprava (8% direktnih korisnika), fizička lica (9%), subjekti javnog sektora (4%) i druga pravna lica (7%). Preostalih 7% direktnih korisnika nije moglo biti klasifikovano.
Raspodela sredstava iz kohezionih EU fondova [4] najvećim delom bila je usmerena prema javnim upravama i subjektima javnog sektora. Javne uprave su dobile 49% sredstava EU za KP, a povezani subjekti javnog sektora (univerzitet, javne bolnice, itd.) dobili su 11%, što je zajedno 60% EU fondova. Na društva sa ograničenom odgovornošću otpada 32% sredstava. Ostala pravna lica (5%), fizička lica (1%) i anonimizovani (1%) direktni korisnici su činili samo malu manjinu sredstava. Takođe, u smislu EU fondova, mali deo (2%) direktnih korisnika nije mogao biti klasifikovana.

Izvor: Evropski Parlament
Napomene: „0%“ je prikazano u tabeli, što znači da je to zanemarljivo mali udeo, a ne bukvalno nula procenata
[1] Direktni korisnici zajedničke poljoprivredne politike 2019 (udeo korisnika)
[2] Direktni korisnici zajedničke poljoprivredne politike 2019 (udeo dobijenih sredstava EU)
[3] Direktni korisnici kohezionih fondova 2014-20 (udeo korisnika)
[4] Direktni korisnici kohezionih fondova 2014-20 (udeo dobijenih sredstava)

How transparent is the redistribution of over 60% of the EU budget (common agricultural policy, CAP, plus Cohesion Policy, KP) among beneficiaries? In 2019, natural persons were the largest direct beneficiaries (62% [1]) and the largest recipients (54% [2]) of ZPP funds. In the period 2014-20, limited liability companies (37% [3]) were the largest direct beneficiary, and the administration was the largest recipient (49% [4]) of funds from the KP.

The majority of direct beneficiaries for CAP in 2019 [1] (very similar to CAP 2018) are natural persons making up the majority (62%) of direct beneficiaries (including natural persons, sole proprietorships, and partners without legal entity). The actual share of natural persons is higher as about a quarter of direct users were anonymized (25%) in 2019 (compared to 27% in 2018). State administrations (3%), limited liability companies (5%), and other legal entities (3%) make up only a minority of direct beneficiaries (compared to 2%, 4%, and 3%, respectively, in 2018). The remaining 3% of direct users could not be classified (remained the same as in 2018). The share of anonymized direct users decreased from 2% in 2018 to 1% in 2019.
The share of funds received by public administrations (5%) remained the same. Limited liability companies (21%) and other legal entities (16%) maintained their level of participation in 2019, and they account for less than a quarter of their participation in direct beneficiaries. The share of direct users who could not be classified remained the same in 2019 compared to 2018 (2%).
At the KP in the period 2014-2020. not a single type of user that did not make up a clear majority of direct users of cohesion fund funds [3]. The most numerous type of direct users is limited liability companies, which make up about 37% of direct users, followed by Anonymous direct users with 26%. Other direct users had single-digit shares - Public administration (8% of direct users), natural persons (9%), public sector entities (4%), and other legal entities (7%). The remaining 7% of direct users could not be classified.
The distribution of funds from cohesion EU funds [4] was mostly directed toward public administrations and public sector entities. Public administrations received 49% of EU funds for KP, and related public sector entities (universities, public hospitals, etc.) received 11%, which is a total of 60% of EU funds. Limited liability companies account for 32% of funds. Other legal entities (5%), natural persons (1%), and anonymized (1%) direct beneficiaries accounted for only a small minority of funds. Also, in terms of EU funds, a small part (2%) of direct beneficiaries could not be classified.

Source: European Parliament
Note: “0%” is displayed in the table it means that it is a negligible small share and not a literal zero per cent
[1] Direct beneficiaries of Common Agricultural Policy 2019 (share of beneficiaries)
[2] Direct beneficiaries of Common Agricultural Policy 2019 (share of EU funds received)
[3] Direct beneficiaries of Cohesion Funds 2014-20 (share of beneficiaries)
[4] Direct beneficiaries of Cohesion Funds 2014-20 (share of beneficiaries)

Rast kamatnih stopa usporava inflaciju? Danas, realnost ili zabluda! (Rising interest rates slow inflation? Today, reality or deception!)

27. oktobar 2022. godine

Svedoci smo agresivnog povećanja kamatnih stopa u cilju ublažavanja inflacije, usled pritisaka rastuće tražnje i globalnih poremećaja cena energenata i hrane!?! Ili je to posledica dosadašnje loše prakse nekontrolisanog rasta likvidnosti finansijskog sektora, akumulacije kapitala usled neizvesnosti tržišta, kao i mera ekonomske politike, pasivizacije investitora tokom izolacije, a još više, pređašnje veštački održavane niske inflacije i nulte kamatne stope? Gotovo sve ekonomije zapadne hemisfere beleže agresivan rast kamatnih stopa da bi ubliažili snažne inflatorne pritiske koje, po njihovim procenama, dolaze sa strane tražnje. Pogrešno je delovati preko strane tražnje na tržištu, na kome izvor problema postoji na strane ponude. Suprotno njima, zemlje Azije snižavaju kamatne stope podstičući ekonomije kroz stranu tražnje.

Postojeća inflacija nije isključivo posledica tržišnih kretanja ponude i tražnje, već očekivanja i ranije prekomerne ekspanzivne monetarne politike. Kvantitativne olakšice (QE) povećavale su likvidnost tokom ekonomske krize, ali se ta likvidnost većinom zadržavala na finansijskom tržištu gde su cene imovine značajno porasle. Realni sektor nije osećao inflaciju. Tokom kovid-19 pandemije, uz investicionu apstinenciju i nižu sklonost ka ličnoj potrošnji, došlo je do gomilanja novca, da bi energetska kriza uticala na rast cene gasa na svetskom tržištu, i rast cena na neelastičnom tržištu poljoprivrednih proizvoda (nedovoljno brz rast poljoprivredne proizvodnje, iako rastu cene poljoprivrednih proizvoda). Tržište je sada reagovalo! Prvo se pojavila inflacija tražnje (AD>AS), koja se potom prelila u inflaciju troškova (rast troškova proizvodnje, npr. zarada utiče na rast cena). Konačno, došlo je do strukturne inflacije u kojoj privreda (preduzetnici i proizvođači) ne uspeva da rastuće troškove proizvodnje prilagodi cenama koje "divljaju". I to u oba njena pojavna oblika. Prvo, rast tražnje u jednom sektoru vodi rastu cena tog sektora, potom i rastu opšteg nivoa cena. Drugo, sve je izraženija disproporcija resursa i njihova alokacija, unutar i po sektorima. Otuda, ova krizna situacija ne može se rešiti podizanjem kamatnih stopa i delovanjem na strani tražnje. Zašto? Porast kamatne stope usporiće privrednu aktivnost, poskupeće novac, povećaće stepen zaduživanja ekonomija i sniziti životni standard građana. Usporavanje agregatne tražnje (lična, investiciona i javna potrošnja) neminovno voditi padu BDP. To će dalje voditi rastu zaduživanja, jer se smanjuje prihod od poreza, uz sve veće javne rashode. Drugim rečima, ekonomije se suočavaju sa smanjenjem realne vrednosti naplate poreza i rasta novčane vrednosti rashoda. To dalje znači, da će ovakva ekonomska logika povećati siromašenje država i građana. Rešenje treba tražiti na strani pounde adekvatnom podsticajnim miksom fiskalne i monetarne politike. Ilustrativni pimer problema na strani ponude je čovek koji sa 100.000 evra ulazi u salon automobila. Danas će platiti za automobil koji će biti mu biti isporučen za 6 do 12 meseci, dok je u periodu 2002-2005. mogao da plati i odveze dva takva automobila.
Strukturnu inflaciju često prati i gubitak vrednosti nacionalne valute. I to ne samo zbog većih uvoznih cena i manjeg priliva izvoznih prihoda (usled poremećaja na tržištu), već i zbog pogrešnih mera monetarne politike. ECB nije odgovorio adekvatnim merama na agresivno podizanje kamatnih stopa FED-a. Dolar je ojačao u odnosu na Evro, što je očekivano prema teoriji kamatnih pariteta - očekivana deprecijacija evra. Cena kasnog odgovora može se posmatrati i iz drugog ugla. Možda, to nije bila greška ECB, već spremnost na žrtvu. Slab evro omogućava: 1. rast konkurentnosti na svetskom tržištu, 2. smanjenje javnog duga (nominalno izraženog), 3. blaži nominalni pritisak na dospeće većeg broja HoV ECB koje dolaze na plaćanje. Sa druge strane, azijske ekonomije (Kina, Japan, Indonezija, Turska) su smanjivale kamatne stope, simulirajući efekat preskoka, čime su uspešno ublažili značajniji pad vrednosti nacionalnih valuta u odnosu na brzo jačanje US dolara posle kvantitativnog stezanja (QT) FED-a. Ruska rublja je ojačala naviše na svetskom tržištu valuta, kako zbog rasta cene nafte, novih ugovora o energentima sa azijskim partnerima, rasta tražnje za rubljama usled uslovljavanja daljeg plaćanja ruskih energenata u rubljama, suficita u robnoj razmeni sa insotranstvom, i pozitivnih privrednih tokova.
Konačno, zašto primenjene mere ekonomske politike ne daju željeni rezultat - da rast kamatnih stopa uspori inflaciju? Prvo, kriza dolazi sa strane ponude, drugo, rastu marže korporativnog sektora (duž lanaca snabdevanja). i treće, nema novih radnih mesta u očekivanom broju (u SAD je u septembru registrovano 250000 novih radnih mesta što je više od prognoziranih 205000, međutim to su većinom radna mesta nisko tehnološki-intenzivnog sektora sa nižim platama).

Izvor: Internet stranice centralnih banaka

We are witnessing an aggressive increase in interest rates in order to mitigate inflation, due to the pressures of growing demand and global disruptions in energy and food prices!?! Or is it a consequence of the previous bad practice of uncontrolled growth of financial sector liquidity, capital accumulation due to market uncertainty, as well as economic policy measures, passivation of investors during isolation, and even previously artificially maintained low inflation and zero interest rates? Almost all economies of the Western Hemisphere are recording an aggressive increase in interest rates in order to mitigate the strong inflationary pressures that, according to their estimates, come from the demand side. It is wrong to act on the demand side of the market, where the source of the problem is on the supply side. Unlike them, Asian countries lower interest rates, stimulating economies through demand.

The current inflation is not only the result of market movements of supply and demand, but also the expectations of the earlier expansionary monetary policy. Quantitative Easing (QE) increased liquidity during the economic crisis, but that liquidity was mostly retained in the financial market where asset prices rose significantly. The real sector did not feel inflation. During the covid-19 pandemic, with the abstinence of investments and a lower inclination towards personal consumption, there was an accumulation of money, so that the energy crisis would affect the increase in the price of gas on the world market, as well as the increase in the price on the inelastic market of agricultural products (insufficiently fast growth agricultural production, although the prices of agricultural products are increasing). The market has now reacted! First there was demand inflation (AD>AS), which then spilled over into cost inflation (an increase in production costs, eg wages, affects price growth). Finally, there was structural inflation where the economy (entrepreneurs and producers) failed to adjust rising production costs to "rampant" prices. And in both forms. First, an increase in demand in one sector leads to an increase in the prices of that sector, and then to an increase in the general price level. Second, the disproportion of resources and their allocation, within and by sector, is increasingly pronounced. Therefore, this crisis situation cannot be solved by raising interest rates and acting on the demand side. Why? An increase in the interest rate will slow down economic activity, increase the price of money, increase the degree of indebtedness of the economy and lower the standard of living of citizens. A slowdown in aggregate demand (personal, investment and public spending) will inevitably lead to a fall in GDP. This will further lead to an increase in borrowing, as tax revenues decrease, along with an increase in public expenditures. In other words, economies face a decrease in the real value of tax collection and an increase in the monetary value of expenditures. This further means that this kind of economic logic will increase the impoverishment of states and citizens. The solution should be sought on the supply side with an adequate stimulating mix of fiscal and monetary policy. An illustrative example of a supply-side problem is a man who walks into a car dealership with 100,000 euros. Today he will pay for a car that will be delivered to him in 6 to 12 months, while in the period 2002-2005. could pay for and drive off two such cars. Structural inflation is often accompanied by a loss of value of the national currency. And that's not only because of higher import prices and less inflow of export revenues (due to disruptions in the market), but also because of wrong monetary policy measures. The ECB did not respond with adequate measures to the aggressive increase in interest rates by the FED. The dollar strengthened against the euro, which was expected according to the theory of interest parities - expected depreciation of the euro. The cost of a late response can be seen from another angle. Maybe the ECB doesn't see a problem here, but it is ready to make a sacrifice. A weak euro enables: 1. increased competitiveness on the world market, 2. reduction of public debt (nominally expressed), 3. milder nominal pressure on the maturity of a larger number of ECB securities. On the other hand, Asian economies (China, Japan, Indonesia, Turkey) reduced interest rates, simulating the effect of an overshoot, thus successfully mitigating the significant decline in the value of national currencies in relation to the sudden strengthening of the US dollar after the FED's Quantitative Tightening (QT). The Russian ruble strengthened upwards on the world currency market, both due to the rise in the price of oil, new energy contracts with Asian partners, and due to the increase in demand for rubles due to the conditioning of further payments of Russian energy producers in rubles, due to the foreign trade surplus and positive economic flows. Finally, why do the applied economic policy measures not give the desired result - that the growth of interest rates slows down inflation? First, the crisis comes from the supply side, second, from the growth of corporate sector margins (along supply chains), and thirdly, there are no new jobs in the expected number (250,000 new jobs were registered in the US in September, which is more than the forecast of 205,000, but mostly jobs in the low-tech intensive sector with lower wages).

Source: Oxfam

Globalna nejednakost (Global Inequality)

13. januar 2022. godine

Da li je ideja kreatora svetskog poretka sve veće siromašenje nacija ili bogaćenje pojedinaca? Ili je cilj povećanje razlike ne u bogadstvu već u uslovima života? Gospodo: Gde je tu konvergencija, ravnopravnost, solidarnost… ili su priče o i globalnom zagrevanju, borbi protiv siromaštva, jednakosti samo šargarepa za sve neobrazovanije (gluplje) narodne mase?!? Kako drugačije da započnemo analizu bez konstatacije da samo 26 ljudi poseduje toliko bogatstva koliko je najsiromašnijih 50% (3,8 milijardi) ljudi na svetu.

Odavno je prevaziđen trend miolionera (prvi milion) - danas govorimo o milijarderima (prva milijarda). Njihov trend je "dramatično" rastući. Mogli bi reći, zabrinjavajuće rastući - svaka dva dana pojavi se novi milijarder. Od ove krize broj milijardera je udovstručen!
Bogatstvo više od 2.200 milijardera širom sveta povećano za 900 milijardi dolara u 2018. godini - ili za 2,5 milijarde dolara dnevno. Povećanje bogatstva od 12% u poređenju sa padom 11% bogatstva najsiromašnije polovine svetskog stanovništva. Bogatstvo najbogatijeg čovjek na svetu Jeff Bezosa, vlasnika Amazona, dostiglo je 112 milijardi dolara. Samo 1% njegovog bogatstva ekvivalentno je čitavom zdravstvenom budžetu Etiopije, zemlje od 105 miliona ljudi.
U poslednjih 100 godina značajno je povećano bogatstvo bogatih pojedinaca, koji skrivaju deo novca na tajnim računima u poreskim rajevima. Velike korporacije plaćaju niže poreske stope nego što su plaćale decenijama unazad. Zato su porezi povećani domaćinstvima i pojedinicima (dohodak, zaradu, robe i usluge).
Istina, globalno siromaštvo je smanjeno, ali zahvaljujući višedecenijskom rastu azijskih ekonomija (Azijski tigrovi, daleko više Kine, poslednje dve decenije i Indije). U Kini je novi realne zarade dostigao 70% američkih realnih zarada, za poslednjih 20 godina (početkom 2000ih godina bio 20%). Međutim, u subsaharskoj Africi siromaštvo je u porastu.
Kada bi analizirali svaki dodatni dolar prihoda u svetu 50% najsiromašnijih jedva da imaju 15 centi. Gotovo trećina (oko 30 centi) dodatnog dolara ostane u rukama najbogatijih, koji čine 1%.
Jedini pravedni način, ako pravda (ne, pravo) postoji u krugovima bogatih, da se smanjuje razlika bogatih i siromašnih, u korist ovih drugih jeste oporezivanje bogatih. Globalna nejednakost se ipak ne može režiti samo oporezivanjem dohotka ili raspoloživogbogatstva, već i restrukturiranjem vlasništva i kontrole sredstava za proizvodnju i resursa na globalnom nivou.

Izvor: Oxfam

Is the idea of ​​the creator of the world order the increasing impoverishment of nations or the enrichment of individuals? Or is the goal to increase the difference not in wealth but in living conditions? Gentlemen: Where is the convergence, equality, solidarity ... or are the stories about global warming, the fight against poverty, equality just carrots for all the uneducated (naive) masses?!? How else to start the analysis, not to mention that only 26 people own as much wealth as 50% of the poorest (3.8 billion) people in the world.

The trend of millionaires (the first million) has long been overcome - today we are talking about billionaires (the first billion). Their trend is “dramatically” growing. It could be said that it is growing worryingly - a new billionaire appears every two days. Since this crisis, the number of billionaires has doubled!
The wealth of more than 2,200 billionaires worldwide grew by $ 900 billion in 2018 - or $ 2.5 billion a day. A 12% increase in wealth compared to an 11% decrease in the wealth of the poorest half of the world's population. The fortune of the richest man in the world, Jeff Bezos, the owner of Amazon, reached 112 billion dollars. Only 1% of its wealth is equivalent to the entire health budget of Ethiopia, a country of 105 million people.
In the last 100 years, the wealth of rich individuals has significantly increased, who hide part of their money in secret accounts in tax havens. Large corporations pay lower tax rates than a few decades ago. As a result, taxes for households and individuals (income, wages, goods and services) have increased.
True, global poverty has been reduced, but thanks to decades of growth in Asian economies (Asian tigers, far more China, India in the last two decades). In China, new real wages have reached 70% of real wages in the United States, up from 20% in the last 20 years (early 2000s). However, in sub-Saharan Africa, poverty is on the rise.
If you analyze every extra dollar of income in the world, 50% of the poorest have barely 15 cents. Almost a third (about 30 cents) of the extra dollar remains in the hands of the richest, who make up 1%.
The only just way, if justice (no, right) exists in the circles of the rich, to reduce the gap between rich and poor, in favor of the latter is to tax the rich. However, global inequality cannot be solved only by taxing income or available wealth, but also by restructuring the ownership and control of means of production and resources at the global level.

Source: Oxfam

Indeks troškova života država u okruženju (Cost of Living Index of the neighbouring countries)

2. januar 2022. godine

Srbiju, zajedno sa državama iz komšiluka, odlikuje nizak indeks troškova života, niska kupovna moć, i osrednji nivo kvaliteta života, u poređenju sa razvijenim državama. Kovid-19 pandemija doprinela je da se taj jaz u prethodnoj godini dodatno produbi.

Ceo ovaj prostor odlikuju niski ili veoma niski troškovi života. Brojke ne ulivaju nadu ni u članicama EU, koje imaju nešto povoljniji kvalitet života i viši nivo BDP po glavi stanovnika. Najskuplji život je u članicama EU, Sloveniji, Hrvatskoj, i Mađarskoj. Ostale države imaju veoma niske troškove života, čak i Rumunuija i Bugarska (članice EU). Kupovna moć je veoma niska naročito kod država koje nisu članice EU. Kvalitet života najnepovoljniji je u Albaniji, Severnoj Makedoniji i Srbiji, dok Slovenija dominira.
Indeks troškova života pokazuje da su cena robe široke potrošnje, uključujući namirnice, restorane, prevoz i komunalije, a bez troškova smeštaja (kirija ili hipoteka), daleko niže od cena u bogatim gradovima (Njujorka). Navedeni podaci pokazuju da niskim troškovima života odgovaraju isto tako niska kupovna moć stanovništva, jer prosečnom zaradom ne mogu da priušte u proseku jedva 50% roba i usluga od stanovnika Njujorka sa prosečnom platom. Životni standard je posebno nizak kod država ne članica EU. Kvalitet života, koji se razlikuje od države do države, odražava kompleksan obuhvat kupovne moći, zagađenja, cene nekretnina i zarade, troškova života, bezbednosti, zdravstvene zaštite, vremena putovanja na posao i klime.

Izvor: www.numbeo.com, WBdata

Serbia, along with the surrounding countries, is characterized by a low cost of living index, low purchasing power, a mediocre level of quality of life compared to developed countries. The Kovid-19 pandemic contributed to a further widening of that gap in the previous year.

This whole area is characterized by low or very low cost of living. The figures do not inspire hope in EU member states either, which have a somewhat more favorable quality of life and a higher level of GDP per capita. The most expensive life is in EU member states, Slovenia, Croatia and Hungary. Other countries have very low living costs, even Romania and Bulgaria (EU members). Purchasing power is very low, especially in non-EU countries. Quality of life is most unfavorable in Albania, Northern Macedonia and Serbia, while Slovenia dominates.
The cost of living index shows that the prices of consumer goods, including groceries, restaurants, transportation and utilities, and without the cost of accommodation (rent or mortgage), are far lower than the prices in rich cities (New York). These data show that the low cost of living corresponds to the low purchasing power of the population, because the average salary cannot afford, on average, barely 50% of the goods and services of New Yorkers with an average salary. The standard of living is particularly low in non-EU countries. The quality of life, which varies from country to country, reflects the complex coverage of purchasing power, pollution, real estate prices and earnings, living costs, security, health care, travel time to work and climate.

Source: www.numbeo.com, WBdata

Doprinos globalnom rastu BDP-a, država OECD i država van OECD (Contribution to global GDP growth, OECD i non-OECD countries)

15. septembar 2021. godine

Prema dugoročnim projekcijama OECD svetska ekonomija će beležiti pad BDP-a u narednih 5 decenija. U periodu 2010-2020. godina prognozira se prosečan desetogodišnji rast BDP-a od 3,6%.

Privredni rast (prosečan desetogodišnji) u prethodnoj deceniji, od 3,5%, bio je rezultat uglavnom rasta brzorastućih ekonomija (Kine, Indije, Brazila, Indonezije i drugih). Danas ove ekonomije usporavaju svoje ekonomske aktivnosti. Recimo, pet brzorastućih ekonomija (Brazil, Indija, Rusija, Turska i Argentina), a koje čine 12% svetske ekonomije, trenutno beleži pad privredne aktivnosti, slabljenje valute, a pojedine se suočavaju sa socijalnim turbulencija. Problem je veći zbog same činjenice da razvijene ekonomije prihoduju sa korporativnih tržišta ovih ekonomija. Tako, na primer, Švajcarska ostvaruje preko 30% prihoda, Velika Britanija gotovo četvrtinu ukupnih prihoda, Evropska unija 18%, dok najmanje prihoduje Amerika sa 15%. To znači da će sa usporavanjem privredne aktivnosti brzorastućih zemalja doći do usporavanja i razvijenih ekonomija, a time i cele svetske ekonomije.
Sa druge strane, zapaženi rast privrede u Nigeriji, pa i Angoli, nije čak ni srednjeročno zagarantovan. Rast Nigerije zasnovan je na aktivnostima koje ranije nisu toliko bile zastupljene u kreiranju BDP-a (prodaja nafte, inicijalno ulaganje telekomunikacije i bankarski sektor). Pored visokih stopa rasta u poslednjih desetak godina stepen siromaštva nije smanjen, što govori da postoji rast ali ne i razvoj globalne ekonomije. Takođe, priliv inostranog kapitala (holivduski kapital) je privremenog karaktera i kada nađe bolje utočište napustiće nigerijsko tržište. Tada će se Nigerija suočiti sa gubitkom deviznih rezervi, slabljenjnem nacionalne valute, rastom kamatnih stopa, padom privredne aktivnosti i posledično rastom nezaposlenosti.
U narednim decenijama, rast globalne ekonomije imaće opadajući trend. Pri tome, prema projekcijama, više će se smanjivati doprinos država OECD-a nego što će se smanjivati doprinos država van OECD-a (-51% i -26%, respektivno). Drugim rečima, u narednim decenijama doprinos globalnom rastu država van OECD-a biće kontinuriano uvećavan u odnosu na doprinos država OECD-a, i to sa 2.05 puta u deceniji 2010-2020 na 3.44 puta u deceniji 2050-2060.

Izvor podataka: OECD

According to long-term OECD projections, the world economy will record a decline in GDP in the next 5 decades. In the period 2010-2020. year, the average ten-year GDP growth of 3.6% is forecast.

Economic growth (average ten years) in the previous decade, of 3.5%, was the result mainly of the growth of fast-growing economies (China, India, Brazil, Indonesia and others). Today, these economies are slowing down their economic activities. For example, five fast-growing economies (Brazil, India, Russia, Turkey and Argentina), which make up 12% of the world economy, are currently experiencing declining economic activity, weakening currency, and some are facing social turbulence. The problem is bigger due to the fact that developed economies come from the corporate markets of these economies. Thus, for example, Switzerland generates over 30% of revenues, Great Britain almost a quarter of total revenues, the European Union 18%, while the least revenue is America with 15%. This means that with the slowdown in the economic activity of fast-growing countries, there will be a slowdown in developed economies, and thus the entire world economy.
On the other hand, the observed growth of the economy in Nigeria, and even Angola, is not even guaranteed in the medium term. Nigeria’s growth is based on activities that were previously less represented in GDP creation (oil sales, telecommunications initial investment and the banking sector). In addition to high growth rates in the last ten years, the poverty rate has not decreased, which means that there is growth but not the development of the global economy. Also, the inflow of foreign capital (Hollywood capital) is temporary and when it finds a better refuge, it will leave the Nigerian market. Then Nigeria will face the loss of foreign exchange reserves, the weakening of the national currency, rising interest rates, falling economic activity and consequently rising unemployment.
In the coming decades, the growth of the global economy will have a declining trend. At the same time, according to projections, the contribution of OECD countries will decrease more than the contribution of non-OECD countries will decrease (-51% and -26%, respectively). In other words, in the coming decades, the contribution to the global growth of non-OECD countries will be continuously increased in relation to the contribution of OECD countries, from 2.05 times in the decade 2010-2020 to 3.44 times in the decade 2050-2060.

Source data: OECD

Brz rast cena ugljenika na EU ETS (Rapid growth of carbon prices on the EU ETS)

10. februar 2021. godine

Raste cena ugljenika na EU tržištu za trgovanjem emisijom, tržište je nestabilno, a alat Evropske Komisije neefikasan.

Cena ugljenika je dostigla novi maksimum u drugom kvartalu 2021. godine. Cene dozvola (EUA) na sekundarnom spot tržištu su porasle u posmatranom periodu preko 100%. Posmatrano od aprila 2013. godine, kada je beležena najniža cena od 2.75 evra do jula 2021. godine to je porast od oko 2000%.
Cene dozvola odražavaju trenutne osnovne faktore na EU ETS, kao i buduća očekivanja usled čestih izmena strategija zaštite. Na cene dozvola utiču i hedž fondovi i špekulanti koji kupovinom dozvola, radi sticanja profita.
Postoje značajni rizici manipulacije i u tom pogledu nužno je uvesti viši stešen zaštite tržišta, kroz primenu Uredbe o zloupotrebi tržiša i Uredbe o aukciji. Velike turbulencije na tržištu ograničavaju zaptitničku moć stabilizacionih alata Evropske komisije. Očigledno je da Evropska komisija ima ključnu ulogu i daje odlučujući glas po pitanju stabilizacije tržišta dozvola. Visoka fluktuacija cena dozvola može imati negativan uticaj na EU ETS.
Očekivanja su da će cena nastaviti da raste do kraja 2021. godine (na oko 100 eura po metričkoj toni).
Ideja uvođenja mehanizma prilagođavanja granice ugljenika može pojačati tenzije između članica EU i njihovih trgovinskih partnera.

The price of carbon on the EU the Emissions Trading System is rising, the market is unstable, and the tool of the European Comission is inefficient

The price of carbon reached a new maximum in the second quarter of 2021. EU Allowance prices (EUA) on the secondary spot market increased over 100% in the observed period. Observed from April 2013, when the lowest price of 2.75 euros was recorded until July 2021, that is an increase of about 2000%.
EU Allowance prices reflect current underlying factors on the EU ETS, as well as future expectations due to frequent changes in protection strategies. The prices of licenses are also influenced by hedge funds and speculators, who buy licenses in order to make a profit.
There are significant risks of manipulation and in this regard it is necessary to introduce a higher level of market protection, through the application of the Market Abuse Regulation and Auction Regulation provisions. High turbulence in the market limits the protective power of the stabilization tools of the European Commission. It is obvious that the European Commission has a key role and gives a decisive voice on the issue of stabilization of the allowance market. High fluctuations in allowance prices can have a negative impact on the EU ETS.
It is expected that the price will continue to rise until the end of 2021 (to around 100 euros per metric ton).
The idea of ​​introducing a carbon border adjustment mechanism could increase tensions between EU members and their trading partners.

Španiju sustižu novije članice EU (Spain is being overtaken by newer EU members)

10. februar 2021. godine

Španska ekonomija ispod EU proseka. Španija u padu u odnosu na razvijene ekonomije EU. Sustižu je nove članice iz 2004. godine.

Češka je uspela da sustigne Španiju mereno u BDP po stanovniku u PPP. To je mera bruto domaćeg proizvoda po osobi po paritetu kupovne moći, što omogućava upoređivanje po zemljama. Razlog takvog uspeha nalazimo u rastu češke industrijske proizvodnje (uglavnom za nemačko tržište), niskoj nezaposlenosti, rastu stručnog obrazovanja, većim ulaganjima u istraživanje i razvoj, rastućoj produktivnosti.
Od finansijske krize 2008. godine, španska ekonomija se udaljava od severnoevropskih zemalja koje su na sličnom nivou, Italije i Francuske. Jaz u bogatstvu Španije i dalje postoji u odnosu na Nemačku, skoro 20 godina nakon usvajanja evra. Nemci su i dalje za oko 25% bogatiji od Španaca. Suprotno Španiji, na primeru Češke uočava se postojanje konvergencije.
Srbija je na nivou od 40% proseka EU. Lošije od Srbije su samo, Severna Makedonija, Albanija i Bosna i Hercegovina.

Izvor podataka: Eurostat

Spanish economy below EU average. Spain is in decline compared to the developed economies of the EU. It is being overtaken by new members from 2004.

The Czech Republic managed to beat Spain measured in GDP per capita in the PPP. It is a measure of gross domestic product per person at purchasing power parity, which makes it possible to compare countries. The reason for such success is the increase in Czech industrial production (mainly for the German market), low unemployment, higher vocational education, higher investments in research and development, growing productivity.
Since the financial crisis in 2008, the Spanish economy has been moving away from similar European countries, Italy and France. The gap in Spain's wealth still exists in relation to Germany, almost 20 years after the adoption of the euro. The Germans are still about 25% richer than the Spaniards. Unlike Spain, the example of the Czech Republic shows the existence of convergence.
Serbia is at the level of 40% of the EU average. Only Northern Macedonia, Albania and Bosnia and Herzegovina are worse than Serbia.

Source data: Eurostat

Istorijski dogovor o budžetu EU, a članice do sredstava uslovljavanjem (A historic agreement on the EU budget, but the money is available under the conditions)

24. jul 2020. godine

Koliko je budžet EU od 1,82 biliona evra (+ 540 milijardi evra podrške) pristupačan državama članicama, ako postoji uslovljanje za raspodelu sredstava?!? "Štedljive ekonomije" su prihvatile dogovor, ali ostale sumnjičave zbog dugova koje treba vraćati decenijama. Razlog je jasan, doprinos pojedinih država članica budžetu EU, već skoro dve decenije, pada na teret malog broja država članica.

U 2018. godini deset država članica su uplatile više novca nego što su povukle sredstava iz budžeta EU. Dominira Nemačka sa 17,212 milijarde evra, a slede Velika Britanija sa 9,770 milijardi evra, Francuska sa 7,442 milijarde evra i Italija sa 6,695 milijardi evra. Poljska je najveći dobitnik u EU, jer povlači sredstava iz budžeta u većem obimu nego što uplaćuje, čak 11,631 milijardi evra. Slede Mađarska sa 5,029 milijardi evra i Grčka sa 3,202 milijarde evra.
Nemačka ekonomija je razvijena i dovoljno snažna tako da pored velikog doprinosa budžetu EU uspeva da ostvari direktne koristi od članstva u EU. Prema pojedinim izvorima (the Bertelsmann foundation) prosečni prihodi su povećani u Nemačkoj za preko 1000 evra. Slično je sa Francuskom. Nasuprot njima, manje ekonomije, iako su razvijene, nisu u mogućnosti da ostvare takve koristi od članstva pa su doprinosi bolniji i skupljiji. Tačka spoticanja u pregovorima bile su "štedljive ekonomije" (Nizozemska, Švedska, Danska i Austrija, kasnije i Finska), koje su insititrale, od samog početka, na većem udelu pozajmica (360 milijarid evra) a manjem udelu bespovratnih sredstava (390 milijardi evra). Postoji bojazan od daljeg zaduživanja kroz zajednički fond za pomoć (uz garancije EU). Institucije EU će prikupljati sredstva na tržištima, koja će se vraćati u narednih 30 godina – od 2028. do 2058. godine.
"Štedljive ekonomije", posmatrano prema učešću u BDP, doprinose u velikoj meri budžetu EU. Godinama unazad Nizozemska je davala najveći deo BDP u odnosu na ostale članice (u 2014. godini čak 1%). Visok udeo doprinosa budžetu prema GDP za 2018. godinu, u odnosu na ostale članice, imaju Nizozemske sa 0,62%, Danska sa 0,48%, Švedska sa 0,42%, Austrija sa 0,40% i Finska sa 0,29%. U periodu 2000-2018. godina, ove ekonomije su uplatile dvostruko više novca nego što su povukle novca iz budžeta EU, dok su Italija i Španija, zajedno uplatile 10 milijadi evra više nego što su povukli novca iz budžet EU. Od članica koje su povukle mnogo više novca nego što su uplatile u budžet EU izdvajaju se Mađarska (4,2 puta), Grčka (3,4 puta) i Poljska (3,2 puta).
Novi budžet (2021-2027) podrazumeva novi pristup sredstivma iz budžeta. Podginuta je granica doprinosa država članica za bužet EU na 1,23% (sa 1% u cilklusu 2014-2020) bruto nacionalnog dohotka, kao garacnija za zaduživanje na tržištu kapitala. Tri ključna zaključka nacrta budžeta odnose se na raspodelu sredstava iz budžeta, i to prema: 1) klimatskim promenama, 2) stepenu poštovanja vladavine zakona i 3) ekonomskom paketu (bespovratna sredstva + krediti) za suzbijanje efekata recesije izazvanih pandemijom COVID-19. Uz to, novi nacrt predviđa manje novca za poljoprivredu (7,5 milijardi evra, smanjenje sa 15 milijardi evra), smanjen fond za Horizon program za istraživanje i inovacije (sa 13,5 na 5 milijardi evra), prepolovljen investicioni fond (sa 2 na 1 milijardu evra), manje je novca i za kohezionu politiku (47,5 milijardi evra, smanjenje sa 50 milijardi evra), kao i za fond za pravednu tranziciju (sa 30 na 10 milijardi evra). Ostaje otvoreno pitanje, koliko dopustiti smanjenje pojedinih budžetski pozicija, a da se obezbede dovoljne koristi za države članice.

Izvor: kalkulacije autora na bazi podataka Evropske komisije

How much is the EU budget of 1.82 trillion euros (+ 540 billion euros of support) accessible to member states, if there is a condition for the distribution of funds?!? The "Frugal economies" accepted the agreement, but remained suspicious because of the debts that need to be repaid for decades. The reason is clear, the contribution of individual member states to the EU budget, for almost two decades, has been borne by a small number of member states.

In 2018, ten member states invested more in the EU than they withdrew from the budget. Germany dominates with 17.212 billion euros, followed by Great Britain with 9.770 billion euros, France with 7.442 billion euros and Italy with 6.695 billion euros. Poland is the biggest winner in the EU, because it withdraws funds from the budget in a larger amount than it pays, as much as 11.631 billion euros. It is followed by Hungary with 5.029 billion euros and Greece with 3.202 billion euros.
The German economy is developed and strong enough so that in addition to a large contribution to the EU budget, it manages to achieve direct benefits from EU membership. According to some sources (the Bertelsmann foundation), the average income has increased in Germany by over 1,000 euros. It is similar with France. In contrast, smaller economies, although developed, are unable to reap such benefits from membership, so contributions are more painful and expensive. The stumbling block in the negotiations came from the "frugal economies" (the Netherlands, Sweden, Denmark and Austria, and later Finland), which insisted, from the very beginning, on a larger share of loans (360 billion euros) and a smaller share of grants (390 bilion euros). There are fears of further borrowing through a mutual fund (with EU guarantees). EU institutions will raise funds in the markets, which will return in the next 30 years - from 2028 to 2058.
"Frugal economies", viewed in terms of share in GDP, contribute greatly to the EU budget. Years ago, the Netherlands accounted for the largest share of GDP compared to other members (in 2014, as much as 1%). A high share of budget contributions to GDP for 2018, compared to other members, have the Netherlands with 0.62%, Denmark with 0.48%, Sweden with 0.42%, Austria with 0.40% and Finland with 0, 29%. In the period 2000-2018. year, these economies paid twice as much money as they withdrew money from the EU budget, while Italy and Spain, together, paid 10 billion euros more than they withdrew money from the EU budget. The members that withdrew much more money than they paid into the EU budget are Hungary (4.2 times more), Greece (3.4 times more) and Poland (3.2 times more).
The new budget (2021-2027) implies a new approach to budget funds. The limit of member states' contributions to the EU budget has been lowered to 1.23% (from 1% in the 2014-2020 cycle) of gross national income, as a guarantee for borrowing on the capital market. The three key conclusions of the draft budget relate to the distribution of budget funds, according to: 1) climate change, 2) the degree of compliance with the rule of law and 3) the economic package (grants + loans) to combat the effects of the recession caused by the COVID-19 pandemic. In addition, the new draft envisions less money for agriculture (€ 7.5 billion, a reduction of € 15 billion), a reduced fund for the Horizon Research and Innovation Program (from € 13.5 to € 5 billion), a halved investment fund (from € 2 billion). to 1 billion euros), there is less money for cohesion policy (47.5 billion euros, reduction from 50 billion euros), as well as for the fund for a fair transition (from 30 to 10 billion euros). The question remains, how much to allow the reduction of certain budget positions, while providing sufficient benefits for member states.

Source: author's calculations based on European Commission data

Gde je turska ekonomija danas? (Where is the Turkish economy today?)

15. septembar 2019. godine

Danas govorimo o brzo-rastućoj ekonomiji zasnovanoj na vrednostima Ataturkove moderne Turske (kemalizmu). Njihova očekivanja dosežu visoke granice, da se do 2023. godine i stogodišnjice Ataturkove moderne države, nađu među 15 ekonomski najjačih država sveta.

Mnogoljudna Turska (sa preko 80 miliona stanovnika) pripada grupaciji OECD razvijenih i brzorastućih ekonomija (iznad proseka OECD, ali i proseka EU).
Struktura turske privrede u poslednjih 50 godina značajno je promenjena. Učešće usluga je višestruko nadmašilo sektore poljoprivrede i industrije. Poljoprivreda je dominirala 60-ih godina prošloga veka sa novo-dodatom vrednosti od preko 50%, dok je danas jednocifrena (manje od 9%). Sa druge strane, sektor usluga koji je imao svega ¼ učešća danas dostiže skoro 2/3 BDP. Slična je struktura zaposlenosti po pojedinim sektorima privrede.
Porast učešća srednje- i visoko-tehnološki intenzivnih proizvoda garantuje Turskoj rast ekonomije u srednjem i dugom roku. Približno 30% turske proizvodnje i 37% njenog globalnog izvoza čine proizvodi srednje i visoke tehnologije. Danas je struktura turske privrede više zasnovana na sektoru usluga (tercijarne delatnosti – finansije, osiguranje, turizam) i savremenim tehnologijama (digitalizacija, IT, automatika, elektronika). Očekuju se ulaganja 2–3 milijarde dolara godišnje kako bi se integrisala industrijska rešenja u proizvodni proces. Napredak digitalizacije iziskuje potrebna dodatna ulaganja za unapređenje tehnološke infrastrukture u zemlji, kao što su usluge fiksne i mobilne širokopojasne mreže, kao i optička vlakna. Takve promene zahtevaju transformisanje obrazovnog sistema, i prioritet su veština nauke, tehnologije, inženjerstva i matematike (STEM). Procenjuju se uštede ovakve transformacije i do 10 milijardi dolara godišnje u tekućim troškovima proizvodnje, uz porast produktivnosti od 4-7%, uzimajući u obzir ukupne troškove proizvodnje.
Deceniju i po Turska dominira kao ekonomija sa najvećim prilivom ali i odlivom stranih direktnih investicija (neto SDI čine oko 3,5% BDP). U Evropi Turska je 7 ekonomija po prilivu investicija (2013-2017. priliv od 193 milijarde dolara), najviše u oblasti finansija (oko 1/3), prerađivačke industrije (1/4), energetici (12%), IT (8%), saobraćaju (6%), trgovini (4%), poreklom iz Velike Britanije (oko 12%), Holandije (oko 12%), Italije (10%), Nemačke (oko 6%), Rusije (oko 6%). Čak oko 40% investicija koje potiču sa azijskog kontinenta završe u Turskoj. I obratno, oko 40% investicija Turske završi u državama na azijskom kontinentu - u Rusiji, oko 30%, a gotovo polovina samo u okruženje (države oko Crnog mora) u manjem obimu i centralnoj i istočnoj Evropi. U poslednjih 10-ak godina odliv stranih direktnih investicija Turske je povećan čak 15 puta. Najvećim delom u prerađivačku industriju, saobraćaj, hranu, trgovinu na malo. Samo u 2016. godini geenfield investicije su dostigle gotovo 3 milijarde dolara, dok su M&A gotovo 4 milijarde dolara. Odlive Turska rangira prema partnerima kroz tri grupe – prvu čine SAD, Nemačka, Velika Britanija, Holandija i Švedska; drugu čine – Rusija, Češka, Kina, Bugarska i Rumunija; treću čine – Iran, Indonezija, Etiopija, Egipat, Azerbejdžan i balkanske države.
Trenutno, turska ekonomija ekonomija je u recesiji. Tri poslednja kvartala pokazuju negativne stope rasta (Q4 2018 od -2,%; Q1 2018 od -2,4%; Q2 2019 od -1,5%). Ovaj period, kao i 2018. godinu odlikuje gubitak vrednosti lire, gubitak poverenja u finansijski sistem (smena guvernera početkom 2019. godine), politički pritisci spolja, pad investicija, gubitak konkurentnosti, smanjenje agregatne tražnje. I pored toga, privreda ne stoji iako posustaje. Rast industrijske proizvodnje i rast investicija, veće intervencije iz deviznih rezervi (u 2019. godini utrošeno preko 10 milijardi deviznih rezervi, od ukupnih oko 110 milijardi dolara), rast neto izvoza, visoki prilivi novca od turizma (procene za 2019. godinu su 50 miliona turista, i prihod od oko 35 milijardi dolara), visok neto izvoz, uspešno su sprečili veći kolaps u 2019. godini. Brzo prilagođavanje ekonomije dalo je rezultate iznad očekivanih.

Izvor: OECDStat

Today we are talking about a fast-growing economy based on the values ​​of Ataturk's modern Turkey (Kemalism). Their expectations reach high limits, to be among the 15 economically strongest countries in the world by 2023 and the centenary of Ataturk's modern state.

Multi-population Turkey (with over 80 million inhabitants) belongs to the OECD group of developed and fast-growing economies (above the OECD average but also the EU average).
The structure of the Turkish economy has changed significantly over the last 50 years. Services participation has far outstripped the agriculture and industry sectors. Agriculture dominated the 1960s with a value added of over 50%, while today it is single-digit (less than 9%). On the other hand, the services sector, which accounted for only ¼ of today, reaches almost 2/3 of GDP. The structure of employment by sector of economy is similar.
The increase in the share of medium- and high-tech intensive products guarantees Turkey economic growth in the medium and long term. About 30% of Turkey's production and 37% of its global exports are from medium- and high-tech products. Today, the structure of the Turkish economy is more based on the services sector (tertiary activities - finance, insurance, tourism) and modern technologies (digitalization, IT, automation, electronics). Investments of $ 2-3 billion per year are expected to integrate industrial solutions into the manufacturing process. The advancement of digitalization requires the necessary additional investment to upgrade the country's technological infrastructure, such as fixed and mobile broadband services, as well as fiber optics. Such changes require the transformation of the education system, and science, technology, engineering and mathematics (STEM) skills are a priority. Savings of this transformation are estimated to be up to $ 10 billion a year in current production costs, with productivity gains of 4-7%, taking into account total production costs.
For a decade and a half, Turkey has been dominated by the economy with the highest inflow and outflow of foreign direct investment (net FDI accounts for about 3.5% of GDP). In Europe, Turkey is 7 economies in terms of investment inflows (2013-2017 inflows of $ 193 billion), most in finance (about 1/3), manufacturing (1/4), energy (12%), IT (8%) ), transport (6%), trade (4%), originating in the United Kingdom (about 12%), the Netherlands (about 12%), Italy (10%), Germany (about 6%), Russia (about 6%) . As many as 40% of investments originating in the Asian continent end up in Turkey. Conversely, about 40% of Turkey's investments end up in countries on the Asian continent - in Russia, about 30%, and almost half only in smaller countries (Central and Eastern European countries) in Central and Eastern Europe. Turkey's foreign direct investment outflow has increased 15 times in the last 10 years. Mostly to manufacturing, transport, food, retail. In 2016 alone, geenfield investments reached nearly $ 3 billion, while M&A reached nearly $ 4 billion. Outflows Turkey ranks partners by three groups - the first being the USA, Germany, the United Kingdom, the Netherlands and Sweden; the second is Russia, the Czech Republic, China, Bulgaria and Romania; the third is Iran, Indonesia, Ethiopia, Egypt, Azerbaijan and the Balkan countries.
Currently, the Turkish economy is in recession. The last three quarters show negative growth rates (Q4 2018 of -2,%; Q1 2018 of -2.4%; Q2 2019 of -1.5%). This period, like 2018, is characterized by a loss in the value of the lira, a loss of confidence in the financial system (the removal of the governor in early 2019), political pressures from the outside, a fall in investment, a loss of competitiveness, a decrease in aggregate demand. Even so, the economy does not stand still, although it is declining. Growth in industrial production and investment growth, greater intervention from foreign exchange reserves (over 10 billion foreign exchange reserves spent in 2019 out of a total of about $ 110 billion), growth in net exports, high inflows of tourism money (estimates for 2019 are 50 million tourists, and revenue of about $ 35 billion), high net exports, successfully prevented a major collapse in 2019. The rapid adjustment of the economy yielded results above expectations.

Source: OECDStat

Finansijske transakcije u Evrozoni (Euro area financial transaction)

15. avgust 2019. godine

Značajno je povećan udeo nebankarskog finansijskog sektorau EA od globalne krize. Struktura finansijskih transakcija poslednjih godina je nepromenjena. Dominiraju monetarne finansijske institucije i kao vlasnici i emitenti hartija od vrednosti. Najveći udeo investicioinih fondova imaju osiguravajuće kompanije i ostale finansijske institucije.

U periodu 2008-2018. godina veličina finansijskog sektora evrozone u odnosu na BDP je povećana (sa 5,3 na oko 7,1 puta BDP-a), iako je odnos ostao uglavnom nepromijenjen poslednjih godina. Relativna važnost nebankarskog sektora (investicione korporacije - ICPF, MMF i ostale finansijske institucije - OFI) u finansijskom sektoru evrozone je stalno rasla od početka finansijske krize, posebno zbog značajne ekspanzije sektora ostalih finansijskih institucija, ali izgleda da je ovaj trend nedavno zastao. U smislu ukupne aktive, udeo nebankarskog finansijskog sektora povećao se sa 43% u 2008. na 59% početkom 2018. Odgovarajući pad je prvobitno došao u učešću monetarnih finansijskih institucija (MFI), ali taj trend je došao do nedavno je zaustavljen, s tim što je udeo ukupne aktive monetarne finansijske institucije - MFI (isključujući MMF) ostao uglavnom nepromijenjen, na skoro 50% u 2018. godini.
U 2018. godini MFI ostaju najveći zajmodavci, a slede ih OFI. MFI su i najveći sektor zajmoprimaca. U međuvremenu, za dužničke hartije od vrednosti koje izdaju finansijske institucije, MFI su i najveći vlasnici i najveći emitenti. Posmatrajući udeo investicionih fondova, ICPF i OFI su najveći nosioci, dok su OFI glavni izdavači ovog instrumenta.
Profitabilnost bankarskog sektora u eurozoni ostala je relativno niska u 2016 i 2017. godini, jer su strukturne neefikasnosti i dalje ometale profitabilnost u mnogim zemljama. Srednji odnos troškova i prihoda je ostao relativno stabilan na ispod 60%, što ukazuje da postoje napori da se poboljša troškovna efikasnost. Obveznice nefinansijske korporacije - NFC u evrozoni uglavnom drže investicioni fondovi tržišta novca (IF), osiguravajuća društva i penzijski fondovi (ICPF) i, u manjoj mjeri, kreditne institucije (banke). IF-ovi su povećali svoj udeo u vlasništvu NFC-a.

Legenda: milijarde Evra
Izvor ECB

The share of non-banking financial sector in the EA has significantly increased since the global crisis. The structure of financial transactions in recent years is unchanged. Monetary financial institutions dominate both as owners and issuers of securities. The largest share of investment funds is provided by insurance companies and other financial institutions.

In the period 2008-2018. the size of the euro area financial sector relative to GDP has increased (from 5.3 to around 7.1 times of GDP), although the ratio has remained broadly unchanged in recent years. The relative importance of the non-banking sector (investment corporations - ICPF, IMF and other financial institutions - OFI) in the euro area financial sector has grown steadily since the onset of the financial crisis, in particular on the back of the significant expansion of the other financial institutions, but it seems that this trend have paused recently. In terms of total assets, the share of the non-banking financial sector increased from 43% in 2008 to 59% in early 2018. The corresponding decline initially came to the participation of monetary financial institutions (MFIs), but this trend has come to a standstill recently the share of total assets of the monetary financial institution - MFI (excluding the IMF) remained largely unchanged, to almost 50% in 2018.
In 2018, MFIs remain the largest lenders, followed by OFI. MFIs are also the largest sector of borrowers. In the meantime, for debt securities issued by financial institutions, MFIs are both the largest owners and the largest issuers. Observing the share of investment funds, ICPF and OFI are the largest bearers, while OFI is the main publisher of this instrument.
The profitability of the euro area banking sector remained relatively low in 2016 and 2017, as structural inefficiencies continued to hamper profitability in many countries. The median cost-income ratio remained relatively stable at below 60%, indicating efforts to improve cost effeciency. Euro area NFC bonds are mostly held by non-money market investment funds (IFs), insurance corporations and pension funds (ICPFs) and, to a more limited extent, credit institutions (banks). IFs increased their share of NFC holdings.

Legend: EUR billions
Source: ECB

Štednja i investicije Evrozone (EA saving and investment)

10. jul 2019. godine

Štednja i investicije u Evrozoni značajno rastu od 2012. godine, zahvaljujući brojinim regulaltornim merama koje su uvedne na finansijskom tržištu EU od početka svetske krize. Efekti mera vidljiviji u razvijenim ekonomijama EU a manje u državama s periferije.

Oporavak finansijskog sektora EU nakon udara krize, zahvaljujući brojnim reformskim merama, doprineo je porastu štednje i investicija. Evropska monetarna unija stvorila uslove za poboljšanje ekonomske i finansijske integracije u eurozoni, i na taj način ublažila ozbiljne neravnoteže u štednji i investicijama, kreditnim i stambenim udarima u nekim zemljama, kao i u raspodeli resursa prema manje produktivnim sektorima. Pozicija Evrozone je danas daleko povoljnija, s tim sto proces prilagođavanja nije potpun. Neravnoteže u raznim sektorima dovele su do akumulacije visokih nivoa obaveza koje još uvijek treba smanjiti i dovesti na održiv silazni trend.
Neto štednja Evrozone raste kontinuirano niz godina. Gledano po strukturi finansijskih sektora Neto nefinansijske investicije u evrozoni rastu zahvaljujući povećanim investicijama nefinansijskih korporacija i smanjuju neto kreditiranju evrozone ostatku svijeta, dok su neto pozajmice domaćinstava bile uglavnom stabline. Period 2012-2018. godina odlikuje smanjenje neto pozajmljivanja od strane privatnog sektora koje je u celosti pojačano povećanjem neto pozajmljivanja od strane vladinog sektora.

Legenda: milijarde Evra
Izvor ECB

Euro area net savings and investments have grown significantly since 2012, thanks to a number of regulatory measures introduced in the EU financial market since the beginning of the global crisis. The effects of measures are more visible in developed EU economies and less in the pherifery countries.

Recovery of the EU financial sector after the crisis hit, thanks to numerous reform measures, has contributed to an increase in net savings and investment. The European Monetary Union has created conditions for improving economic and financial integration in the Euro area, and thus mitigate serious imbalances in savings and investment, credit and housing booms in some countries, and the allocation of resources towards less productive sectors. The position of Eurozone today is far more favorable, but the adjustment process is not complete. Imbalances in various sectors have led to the accumulation of high levels of liabilities that still need to be reduced and brought on a sustainable downward trend.
Euro area Net saving is growing continuously for many years. Given the structure of financial sectors, net non-financial investments in the Euro Area are rising, owing to increased investments by non-financial corporations and reduced Euro area net lending to the rest of the world, while Net lending by households were mostly stable. During the period 2012-2018, the decrease in net lending by the private sector as a whole was amplified by an increase in net borrowing by the government sector.

Legend: EUR billions
Source: ECB

Razlike u ceni WTI i Brent nafte (The price difference between WTI and Brent)

18. maj 2019. godine

Dvocifrena razlika u cenama WTI i Brent nafte u prvom kvartalu 2019. godine. To je rezultat kontinuiranog pada cena WTI nafte (ili manjeg pada u odnosu na cena Brenta) od novembra meseca 2018. godine.

Tokom prvog kvartala 2019. godine razlika u cenama između referentnih vrednosti za sirovu naftu Brent i WTI početno se proširila na 8-10 USD po barelu, a zatim se srušila na manje od 5 USD po barelu. Cene sirove nafte su početkom godine porasle zbog rastuće potražnje. Poslednje korekcije na tržištu nafte bile su sredinom jula 2018. godine nakon dodatnih isporuka iz Saudijske Arabije, Rusije i Libije. Povećanje trgovinskih nesuglasica otvorilo je i mogućnost da potražnja bude oslabljena zabrinutošću potrošača u pogledu globalnog rasta, jer je početak 2019. godine ispod očekivanog rasta.
Uzroci razlika u cenama WTI i Brent Crude nafte su:

  1. Lokacija vađenja nafte - WTI se vadi u naftnim poljima Teksasa (kao iz škriljaca), dok Brent iz Severnog mora;
  2. Geopolitički - cena Brent više osetljiva na geopolitička dešavanja od cene WTI;
  3. Sadržaj i sastav - lakše je prečistiti naftu koja u sebi sadrži manje sumpora (Brent 0.37%, WTI 0.24%);
  4. Gde se trguje? - trguje se naftnim fjučersima (Brent na ICE u Londonu, WTI na NYMEX u Njujorku); i
  5. Cene i referentne vrednosti - ranije je WTI tgovao po premijum ceni Brenta, a nakon otkrivanja uljanih škriljaca po diskontnoj ceni, s tim da je referentna cena WTI za cene nafte u SAD, a 2/3 ostalih ugovora se vrednuje prema Brentu.

A two-digit difference in the prices of WTI and Brent oil in the first quarter of 2019. This is the result of a continuing fall in WTI oil prices (or a smaller decline than the Brent price) since November 2018.

During the first quarter of 2019, the price difference between the reference values ​​for crude oil Brent and WTI initially expanded to $8-10 per barrel, then dropped to less than $5 per barrel. Crude oil prices rose at the beginning of the year due to rising demand. The last corrections in the oil market were in mid-July 2018 after additional deliveries from Saudi Arabia, Russia and Libya. The increase in trade disputes has also opened the possibility that demand will be weakened by consumers' concerns about global growth, since the beginning of 2019 is below expected growth.
The causes of the differences in the prices of WTI and Brent Crude oil are:

  1. Extraction Location - WTI is extracted from oil fields in Texas (as shale), while Brent from the North Sea;
  2. Geopolitical - Brent price more sensitive to geopolitical events than WTI prices;
  3. Content and composition - it is easier to refine oil containing less sulfur (Brent 0.37%, WTI 0.24%);
  4. Where are they traded? - traded on oil futures contract (Brent on ICE in London, WTI on NYMEX in New York); i
  5. Prices and benchmarks - WTI was previously traded at premimum to Brent, and after oil shale was discovered at a discounted to Brent, and WTI is bencmark for oil prices in the United States, while 2/3 of the other oil contracts are benchmark to Brent.

Dve decenije rasta zemalja EU (Two decades growth of EU members)

22. januar 2018. godine

Ekonomski rast država članica EU za dve decenije nedovoljan - u proseku članice Evropske unije povećale su privredni rast za 32%, a države Evro zone za 27%. Irska više nego udvostručila BDP, Italija je ostala gotovo na istom nuvou.

Rast svetske privrede u 2017. godini, u odnosu na 1999. godinu (meren BDP u stalnim cenama US$ 2010), je 67%, dok su Evropska unija i Evro zona jedva dostigle polovinu svetskog rasta (respektivno, 32% i 27%). Veći rast BDP od proseka EU ostvrile su brojne države Evrope koje nisu članice EU: Turska (147%), Island (73%), Švajcarska (38%) i Norveška (36%), kao i balkanske države Srbija, Bosna i Hercegovina, Severna Makedonija i Albanija.
Unutar EU postoje značajne razlike! Proces konvergencije je izostao. U pojedinim državama članicama on je usporen. Pravilo je da manje ekonomije i manje razvijene države ostvaruju veći rast od razvijenih i velikih ekonomija. Na grafiku je prikazan rast BDP-a država članica 2017. godine u odnosu na dan priključivanja EU. Neočekivani su rezultati država koji su u EU od 1999. godine. Nizak rast su ostvarile Grčka (2%), Italija (6%), Portugal (12%) i Danska (14%). Oko proseka EA su Nemačka i Francuska, dok su Holandija, Belgija, Austrija, Španija, Finska i Velika Britanija oko proseka EA. Najveći rast beleže Irska (140%), Luksemburg (72%) i Švedska (51%). Od novijih članica EU dominiraju Poljska (64%), Slovačka (63%) i Malta (66%). Od nama susednih država Hrvatska je na 6%, Bugarska na 21%, Mađarska na 21%, Slovenija na 25%, i Rumunija na 29%. Države centralne Evrope i baltika su beležile veći rast GDP za 30-40% od rasta 2004. godine.
Ostaje nedoumica, da li će projekat EU u dugom roku ispuniti očekivanja za države članice EU?

Izvor: WB Data

The economic growth of the EU Member States in two decades is insufficient - on average, EU members increased economic growth by 32% and Euro zone members by 27%. Ireland has more than doubled its GDP, while Italy has remained almost at the same level.

The growth of the world economy in 2017, compared to 1999 (measured by GDP constant US $2010), is 67%, while the European Union and Eurozone have barely reached half of world growth (respectively, 32% and 27% ). Higher GDP growth than the EU average was registered by many non-EU countries: Turkey (147%), Iceland (73%), Switzerland (38%) and Norway (36%), as well as the Balkan countries of Serbia, Bosnia and Herzegovina, Northern Macedonia and Albania.
There are significant differences within the EU! The convergence process is missing. In some member states, it is slowed down. The rule is that small economies and less developed countries are gaining more growth than developed and large economies. The graph shows the GDP growth of the member states in 2017 compared to the day of joining the EU. The results of countries that have been in the EU since 1999 are unexpected. Low growth was recorded by Greece (2%), Italy (6%), Portugal (12%) and Denmark (14%). About the average EA are Germany and France, while the Netherlands, Belgium, Austria, Spain, Finland and Great Britain are around the average EU. The highest growth was recorded by Ireland (140%), Luxembourg (72%) and Sweden (51%). Of the newer EU Member States, Poland (64%), Slovakia (63%) and Malta (66%) dominate. Of our neighboring countries, Croatia increased by 6%, Bulgaria by 21%, Hungary by 21%, Slovenia by 25%, and Romania by 29%. The countries of central Europe and the Baltics recorded a higher GDP growth of 30-40% from 2004 growth.
It remains questionable whether the EU project will be able to meet the Member States' expectations in the long run?

Source: WB Data

Godišnje bankrotira na hiljade kompanija u SAD (Annually thousands of companies are bankrupting the US)

18. decembar 2018. godine

Iako godišnje bankrotira na desetine hiljade komapanija širom SAD, broj bankrotstava iz trećeg kvrtala 2018. godine je najniži od kraja 2006. godine.

Broj bankrota u SAD smanjen je na 22.103 kompanija u trećem kvartalu 2018. godine sa 22.245 kompanija u drugom kvartalu 2018. godine.
Posmatrano u periodu od 1980. do 2018. godine u SAD prosečno godišnje bankrotira 45.129,31 kompanija, dostigavši najvišu razinu od 82.446 kompanija u četvrtom kvartalu 1987. i rekordno nisku u 19.695 kompanija u četvrtom kvartalu 2006. godine.

Izvor: Trade Economcis

Though thousands of companies are bankrupting in the US annually, the number of bankruptcies from the third quarter of 2018 is the lowest since the end of 2006.

Bankruptcies in the United States decreased to 22,103 Companies in the third quarter of 2018 from 22,245 Companies in the second quarter of 2018.
Bankruptcies in the United States averaged 45,129.31 Companies from 1980 until 2018, reaching an all time high of 82,446 Companies in the fourth quarter of 1987 and a record low of 19,695 Companies in the fourth quarter of 2006.

Source: Trade Economcis

Smanjuje se individualna potrošnja unutar EU

18. novembar 2018. godine

Unutar EU postoji značajna neujednačenost u individualnoj potrošnji država članica. Iznad proseka EU dominiraju najveće i najrazvijenije ekonomije, dok su daleko ispod proseka nove članice EU. Srbija je prema podacima za 2017. godinu daleko ispod nivoa poslednje rangirane članice EU, Bugarske. Srbija ne dostiže ni polovinu potrošnje EU.

Stvarna individualna potrošnja (AIC) predstavlja meru materijalnog bogatstva jednog domaćinstava. Unutar EU, prema podacima za 2017. godinu, AIC po glavi stanovnika meren kupovnom moći (PPS) varirao se od 54% (Bugarska) do 132% (Luksemburg) proseka Evropske unije (EU).
Deset država članica je zabeležilo AIC po glavi stanovnika iznad proseka EU u 2017. godini. Najveći nivo u EU zabeležen je u Luksemburgu, 32% iznad prosjeka EU. Slede, Nemačka sa 22%, Austrija sa 17%, Velika Britanija i Danska sa 14%, Finska i Belgija sa 12%, Holandija sa 11%, Švedska 9% i Francuska 8% iznad proseka EU. Od 2013. godine sve navedene ekonomije beleže kontinuirani pad u individualnoj potrošnji domaćinstava. Slične tendencije pokazuje i GDP po glavi stanovnika (mera ekonomske aktivnosti), s tim da blago odstupaju Velika Britanija i Finska - ispoljavaju veću potrošnju u odnosu na nivo GDP PPS poredeći sa ostalim navedenim ekonomijama.
Odmah ispod proseka evropske individualne potrošnje je Italija (2%), zatim Irska (7%) i Kipar (8%), dok značajno zaostaju Španija (11%), Litvanija (12%), Portugalija i Češka (18%). Države članice od 2004. godine beležile su 20% i više ispod proseka EU.
Mađarska i Hrvatska dostigle su nivo individualne potrošnje po glavi stanovnika od 62% EU, a Bugarska još niže, svega 54% EU.
Srbija tokom posmatranog perioda (2007-2017) ne dostiže ni polovinu indiviualne potrošnje (45%) EU niti polovinu BDP merenog nivoom kupovne moći (36%) EU. Stagnacija srpske ekonomije u odnosu na EU je zabrinjavajuća. Sa pravom se može postaviti pitanje rasta prosečnih zarada a istovremeno niskog nivoa BDP. Sasvim je izvesno da je niska produktivnost privrede a da fiskalna politika nije podsticajna. Zapravo, da bi se ovaj gep u odnosu na EU prosek, pa i EU države članice smanjio neophodan je intenzivan rast podstaknut adekvatnom fiskalnom i monetarnom politikom (izvan brojki kriterijuma konvergencije).

Stvarna individualna potrošnja (AIC) se sastoji od roba i usluga koji se pojedinačno troše, bez obzira na to da li su te robe i usluge kupljene i plaćene od strane domaćinstava, od strane vlade ili od neprofitnih organizacija.
Standard kupovne moći (PPS) je veštačka jedinica koja eliminiše razlike u ceni između zemalja. Tako jedan PPS kupuje isti obim robe i usluga u svim zemljama. Ova jedinica omogućava značajno upoređivanje ekonomskih indikatora po zemljama.
Izvor: kalkulacije autora prema podacima Eurostat

Zadovoljastvo stanovništva EU životom u EU

18. novembar 2018. godine

Zadovoljstvo stanovnika EU životom u Evropskoj uniji, prema podacima Eurostata za 2013. godinu ne odgovaraju očekivanjima. Zabrinjava izražena neujednačenost zadovoljstva životom među članicama EU. Dok najveće zadovoljstvo životom u EU postoji kod skandinavskih članica, najniže je kod Bugara. Srbija je na nivou Bugarske.

Stavovi o zadovoljstvu životom u EU razlikuju se posmatrano prema socio-demografskim karakteristikama stanovništva. Na skali od 0 do 10 oko 80% stanovnika Evrope ocenjuje zadovoljstvo životom u 2013. godini sa 6 (od 4,8 u Bugarskoj doy 8,0 u Finskoj, Danskoj i Švedskoj). Žene i muškarci su gotovo su podjednako zadovoljni životom, dok je mlađa populacija zadovoljnija od ostalih starosnih grupa. Najmanje su zadovoljni nezaposleni i neaktivni ljudi (5,8) u poređenju sa zaposlenima na neodređeno vreme (7,4). Na ocenu utiču i materijalni uslovi života, društveni odnosi i zdravstveni status. Veći stepen zadovoljstva životom pokszsle su porodice sa decom.
Stanovništvo država članica grupisano je u tri kategorije prema stepenu zadovoljstva - nisko, srednje i visoko zadovoljni. Opšti rezultati za 2013. godinu pokazuju da je 21,7% populacije EU-28 bilo veoma zadovoljno svojim životima, 57,4% ocenilo je život srednjim nivoom zadovoljstva, a 21,0% je prijavilo nizak nivo zadovoljstva životom.
Zapaženo je da se prosečno zadovoljstvo životom značajno razlikovalo između država članica EU. Razlike između država u udelu ljudi sa niskim zadovoljstvom bile su još izraženije. Oni su se kretali od 5,6% u Holandiji do čak 64,2% u Bugarskoj. Proporcija ljudi sa visokim zadovoljstvom života varira od 5,9% u Bugarskoj (nakon toga Mađarska (11,6%) i Letonija (12,6%)) na 42,1% u Danskoj. Kao što se vidi na grafiku, slični proseci mogu da odražavaju različite raspodele. Francuska i Slovačka prijavile su isti prosek od 7,0, ali je Slovačka imala mnogo veće proporcije ljudi sa niskim i visokim zadovoljstvom.
Ipak, stepen zadovoljstva najvećim delom je povezan sa raspoloživim dohotkom, tj. zaradama stanovnika. Bogatije ekonomije su pokazale veći stepen zadovoljstva od manje bogatih ekonomija. Unutar država članica postoje slične tendencije. Naime, sve dosadašnje analize pokazale su da je bogatija populacija srećnija od siromašnih u jednoj državi, i takve osobe iskazuju veće subjektivno blagostanje od siromašnijih. Svega je 16,7% stanovnika EU sa niskim zaradama izjavilo da su visoko zadovoljni životom, za razliku od 27,2% stanovnika EU sa visokim zaradama. Suprotan je odnos kada se posmatra nizak stepen zadovoljstva životom, pa je tako nezadovoljno životom čak 30,3% stanonvnika sa niskim zaradama, za razliku od 12,2% stanovnika sa visokim zaradama.

Ocenu zadovoljstva životom Eurostat (Ad-hoc module of EU SILC) sagledava kroz tri komplementarne celine - zadovoljstvo života, osćanjima i žnačajem života. Sveukupna ocena sagledava se kroz deset stubova (1. Zadovoljstvom finansijskom situacijom, 2. Zadovoljstvom stambenog prostora, 3. Zadovoljstvom radnim mestom, 4. Zadovoljstvom sa vremenom provedenim na putovanjima, 5. Zadovoljstvom korišćenjem vremena, 6. Zadovoljstvom rekreativnim životom i raspoloživim zelenim površinama, 7. Zadovoljstvom životnom sredinom, 8. Zadovoljstvom ličnim odnosima, 9. Smislom života i 10. Opštim zdovoljstvom stanovništva).
Izvor: kalkulacije autora prema podacima Eurostat

Ekonomija Venecuele u kolapsu (The Venezuelan economy is in a collapse)

1. jul 2018. godine

Poslednjih meseci Venecuela se suočava sa dramatičnim rastom inflacije - stopa inflacije (tj. hiperiflacija) dostigla 25.000% u maju mesecu 2018. godine. U maju mesecu tekuće godine stopa inflacije je beležila rast od 80% mesečno. Ako bi se nastavio ovakav tempo stopa inflacije bi krajem 2018. godine dostigla 100.000%.

Venecuela je zapala u ekonomsku krizu 2014. godine. Agonija se nastavlja i narednih godina. Suočena sa padom poreskih prihoda zapada u duboku recesiju 2015-16. godine (slično, u Brazilu i Rusiji). Tokom 2017. godine Venecuela značajno smanjuje proizvodnju nafte (2.38 mbd 2016. godine; 1.62 mbd 2017. godine). Prognozira se dalje smanjivanje proizvodnje nafte u 2018. godini, čak ispod 1.0 mbd. Dramatičan pad ponude nafte, uz nepromenjene elastičnosti ponude i tražnje, i pored potencijalnog rasta cena nafte neće popraviti, značajnije, stanje u venecuelanskoj ekonomiji. Zapravo, već su dramtično pogoršane makroekonomske performanse privrede i uveliko urušeno njeno finansiranje.
Preveliki deficiti finansiraju se štampanjem novca. Minimalne zarade su udvostručene. Međutim, takva potrošnja ne podstiče rast ekonomije već ubrzava hiperinflatornu spiralu - pad proizvodnje, zbog ekonomske krize, doveo je do nestašice roba u rafovima, a veća količina bezvrednog novca u rukama građana samo je ubrzavala rast cena (samo u prvih pet meseci 2018. godine 4.068%, 6.147%, 8.900%, 13.379% i 24.571%; respektivno). Venecuela beleži jednu od najvećih epizoda hiperinflacije u svetu (najveća u Mađarskoj 1946. godine sa 207.19% dnevnim rastom inflacije; druga u Zimbabveu 2008. godine sa 98.01% dnevnim rastom inflacije).
Stopa inflacije je poslednjeg dana maja 2018. godine dostigla stopu od 27.364% i to je dvostuko veća stopa od predviđanja MMF (April 2018 WEO report) za 2018. godinu, iako još nije polovina godine.

Nigerija se spotiče o naftu (Nigeria stumbles on oil)

20. novembar 2017. godine

Ekonomija Nigerije beleži negativan privredni rast posle čak 25 godina, i to -1.5% realan GDP u 2016. godini. Glavni uzročnik je pad ukupnog izvoza, a pre svega izvoznih prohoda od nafte usled pada svetskih cena nafte.

Novi pad cena nafte u drugoj polovini 2014. godine (jun 114$/barelu - decembar 38$/barelu, ili 66.8%), blagi tokom 2015. godine, pa i početkom 2016. godine (februar 32.6$/barelu) uticao je negativno na privredni rast Nigerije.
Sporiji privredni rast beležen je već u 2015. godini (ispod proseka za period 2011-2014) usled pada cena nafte, ali i izvoza sva tri sektora privrede, tj. usled pada inostrane tražnje. Izvoz je opadao iz kvartala u kvartal, tako da je u 2016. godini pad vrednosti izvoza iznosio preko 40% u odnosu na prethodnu godinu (-41.57% mereno u dolarima). Usporavanje rasta ekonomije u 2015. godini bio još izraženiji (-56.85% u odnosu na 2014. godinu), ali ne i negativan. Tokom 2016. godine smanjena je proizvodnja nafte, zbog političkih problema, za 13,65% (daleko više nego 2015. godine i -5.45%). To je uticalo i na smanjenje udela sektora nafte u realnom BDP na 8,42% (sa 9,61% iz 2015. godine).
Dodatan problem za ekonomiju predstavljala je visoka inflacija, koja je dostigla gotovo 10% krajem 2015. godine. Cena hrane je značajno porasla, kao i cena gasa, struje, vode, itd. To je bio direktan udar na budžete građana, što je uticalo na pad tražnje.
Prema procenama MMF očekuje se rast nigerijske ekonomije u 2017. godini od 0,8%, a u 2018. godini i do 1.5%, uz stabilizaciju inflacije na nivou ispod 10%.

Napomena: Kvartalni rast BDP-a, y0y
Izvor: National Bureauof Statistics, FR Nigeria

Da li dogovor OPEC zemalja iz Beča obećava rast cene nafte? (Does the OPEC deal from Vienna promises growth in oil prices?)

15. decembar 2016. godine

Zemlje OPEC su se dogovorile da smanje ponudu nafte, nakon 8 godina, kako bi uticali na rast cene na svetskom tržištu. Početna reakcija je dala rezultate i cena nafte je skočila - Brent za 10% na 51.94 US$ za barel i Crude za 9% na 49,53US$ za barel. Ostaje da se vidi da li je zaočekivati da će trend cena biti uzlazni ili je potrebno obezbediti se od mogućeg iznenadnog pada cene, kao tokom 2014. godine.

Dogovor iz Beča nameće smanjivanje ponude nafte po zemljama članicama OPEC-a od januara 2017. godine i to na 32,5 miliona barela na dan, odnosno za ukupno za 1,2 miliona barela na dan. Predočeni su samo određeni proračuni budućeg smanjenja: Alžir za 50 miliona, Angola za 80 miliona, Ekvador za 26 miliona, Gabon za 9 miliona, Iran za 90 miliona, Irak za 210 miliona, Kuvajt za 131 milion, Katar za 30 miliona, Saudijska Arabija za 486 miliona, Ujedinjni Arapski Emirati za 139, Venecuela za 95 miliona (Indonezija je suspendovala članstvo jer ne može da učestvuje, dok su Iran, Nigerija i Libija izuzeti zbog sankcija i nemira). Nadzor je poveren Alžiru, Kuvajtu i Venecueli.
Ugovor je oročen na šest + šest meseci. Zemlje koje nisu članice OPEC-a solidarno bi smanjili sopstvenu proizvodnju tokom prve polovine 2017. godine i to za 600000 barela na dan (samo Rusija 300000 barela na dan).
Ideja je da se uredi tržište kako bi podstakli investitore da ulažu u nove proizvodne kapacitete, čime bi osigurali buduću ponudu, pa i uljanih škriljaca. Samo da takav potez ne dovede do pada njihovih cena, kao tokom 2008. godine, ali i 2014. godine, kada je dramatičnom padu cena nafte kumovala prezasićenost na strani ponude.

EWI ukazuju na nove krize (EWI suggest new crisis)

20. septembar 2016. godine

Indikatori ranog upozoravanja (Early warning indicators) od bankarskih udara pokazuju da su brojne ekonomije u svetu na meti novih kriza. U najvećem problemu su Brazil, Kina, pa i Turska. U sličnoj poziciji su i ekonomije iz azijske grupe zemalja, poput Indonezije, Singapura i Tajlanda.

Indikatori ranog upozoravanja od bankarskog stresa pokazuju da je rizik od bankarskih potresa i finansijskih kriza povišen u velikom broju ekonomija i regiona. Oni ukazuju na rizike koji proizilaze iz snažnog rasta kredita prema BDP-u jedne ekonomije. Kreditiranje je poslednjih godina daleko iznad trend linije (10%, odnosno 6%), što u uslovima finansijske nestabilnosti ugrožava ekonomiju. I pored usporavanja prekograničnih kredita krajem 2015. i početkom 2016. godine, jedan broj zemalja još uvek pokazuje znake snažno iznad proseka rasta domaćeg kredita, što bi moglo da seje seme za potencijalne finansijske krize.
Gep kredita i BDP-a (indikator primernog rizika) ukazuje na odstupanje kredita privatnog sektora od njegovog dugoročnog trenda. Rast kredita nastavlja i dalje da bude neobično visok u odnosu na BDP u Kini, Kanadi i azijskoj grupi zemalja (Hong Kongu, Indoneziji, Maleziji, Singapuru, Tajlandu), dok je Brazil niz godina uporno iznad ove granice, a da postoji problem pokazuje poslednji rezultat od 9,9%. Međutim, za većinu zemalja ovaj jaz se suzio u odnosu na prethodne godine. Iskustva iz prošlosti pokazuju da su 2/3 svih vrednosti iznad granice bile praćene ozbiljnim bankarskim udarima u periodu od naredne tri godine.
Veličina jaza cene nekretnina je na istorijskom trendu za većinu ovih zemalja, iako Nemačka i Japan iskaču. Sa svetskom krizom i stvaranjem balona cena nekretnina u skandinavskim zemljama (naročito Danskoj) došlo je do bankarske krize.
Ocena racia servisiranja duga ukazuje na postojanje rizika i takođe ističu neke od navedenih ekonomija. Uprkos rastu kredita, niske kamatne stope su zadržale racio servisiranja duga oko njgovog dugoročnog nivoa u većini zemalja. I tu ima izuzetaka, kod domaćinstava i firmi u Brazilu, Kini i Turskoj gde su više trošili na servisiranje duga nego u prošlosti. Međutim, rast kamatni stopa bi pogurao racio servisiranja duga naviše u velikom broju brzorastućih ekonomija. Uticaj racia servisiranja duga je statička ocena – pretpostavlja se da se odmah prenose promene kamatnih stopa na racio servisiranja duga, a zanemaruje način na koji bi klijenti i poverioci odgovorili na kretanje kamatnih stopa, recimo promenom dospeća, otplatom svojih obaveza ili drugim merama.
Prilikom ocene ovih indikatora, važno je imati na umu da oni ne uzimaju eksplicitno jačanje regulative od prethodnih epizoda stresa. Inače, indikatori za rano upozoravanje namenjeni su za snimanje finansijskih poteškoća u srednjem roku i pomažu u identifikovanju nagomilanog rizika. S tim da treba da obezbede signale dovoljno rano za mere ekonomske politike koje stupaju na snagu.

Izvor: BIS

Cena nafte pokosila privredu Nigerije (The price of oil mow the Nigerian economy down)

18. februar 2016. godine

Cene nafte na svetskom tržištu ozbiljno su ugrozile funkcionisanje privrede Nigerije - pad izvoznih prihoda, kontrola kretanja kapitala, vezivanje nacionalne valute za dolar i dramatičan pad deviznih rezervi glavni su uzroci. U sličnoj situaciji su i druge ekonomije izvoznice nafte, poput, Azerbejdžana, Brazila, Ekvadora, Venecuele...

Današnja slika Nigerije ne predstavlja iznenađenje, s obzirom na to da je ekonomija u velikom procentu zavisna od izvoza nafte (u pojedinim kvartalima i preko 90% izvoznih prihoda i preko 70% poreskih prihoda).
Zbog niskih cena nafte izvoz je prepolovljen, kao i BDP. Izvoz je u prva tri kvartala 2015. godine za preko 50% (56,58% mereno u dolarima) manji nego u istom periodu prethodne godine. Devizne rezerve su gotovo iscplljene (smanjene za 9 mlrd$ u poslednjih 18 meseci). Nacionalna valuta je pod pritiskom (posle gubitka vrednosti od 30%, vezivanje za dolar na nivou 197-199N/$), iako je zbog kontrole kretanja kapitala (ograničavanje uvoza, poreza na odliv kapitala od 20%) sve više zastupljeno crno tržište (sa crnim kursom od 300 naira za 1$, pa i više). Kompanijama koje uvoze sirovine rastu troškovi poslovanja. Centralna banka smanjuje ponudu dolara. Izbegava se deprecijacija nacionalne valute iz straha od inflacije, ali ograničavanje uvoza i oskudnost kapitala uslovće smanjenje potrošnje. Istovremeno, preko 20% kredita domaćih banaka nalazi se u sektoru energenata (sve ih teže otplaćuju). Investitori, pak, u isčekivanju daljeg rasta deviznog kursa raspoloženi su da investiraju isključivo u domaću aktivu.
Povoljna okolnost za Nigeriju je nizak nivo javnog duga u odnosu na BDP (oko 20%), s tim da čak 35% prihoda ide na otplatu ranijih pozajmica. Za sada to ne predstavlja opterećenje zbog relativno niskog budžetskog deficita (kojim Vlada stimuliše privredu - trenutno rešenje koje je jedino ekonomski opravdano).

Napomena: Kvartalni rast BDP-a, q0q
Izvor: National Bureauof Statistics, FR Nigeria

Nigerija - primer rasta ili ne (Nigeria as example of growth or not)

17. novembar 2014. godine

Visoke stope privrednog rasta (do 7% u prethodnoj deceniji) Nigerija postiže zahvaljujući visokom prilivu deviza od izvoza nafte (15% BDP-a). U nediverzifikovanoj ekonomiji preduzete reforme daju rezultate zahvaljujući podršci stranog kapitala i MMF-a. Da li će beg kapitala odvesti Nigeriju u krizu ili će se vlasti odbraniti blagovremenom diverzifikacijom privrede, ostaje da se vidi!

Visok rast privrede u prethodnoj deceniji (po cenama 1990 u proseku iznosio skoro 7%) rezultat je izvoza nafte, sirovina i resursa. Rast postoji zahvaljujući uvozu kapitala u sektoru telekomunikacija, finansijskom sektoru i tržištu akcija (u 2013. godini beleže priliv 92% uvezenog kapitala). Veliki udeo zauzima filmska industrija Holivuda.
Ostali sektori privrede su nedovoljno interesantni za strana ulaganja. Poljoprivreda zapostavljena - loše upravljanje, infrastruktura i politika. Prihodi od nafte vode ka stagnaciji jer izostaju investicije u tehnološke i savremene metode proizvodnje. Auto indsutrija u padu usled strukturnih refromi koje su smanjile kupovnu moć potrošača, dovele do pada proizvodnje, rasta uvoza "polovnjaka" i povećanog krijumčarenja. Visoka uvozna zavisnost ukazuje na visok procenat odliva BDP-a. Precenjena nacionalna valuta je pojeftinjavala uvoz, dok su visoki troškovi proizvodnje (praćeni neredovnim snabdevanjem energenatima) ugrožavali iskorišćenost proizvodnih kapaciteta (svega 30%). Brojne fabrike zatvorene, osim onih u sektorima sa jeftinom radnom snagom. Dohodak po glavi stanovnika u 2002. godini prepolovljen je u odnosu na 1970-te godine. Nenaftni sektor zapao je u probleme, a masovno je rastao neformalni sektor ekonomske aktivnosti (75%). Posledica toga bio je rast nezaposlenosti i siromaštvo.
Reforme iz 2004. godine podržane od strane MMF (usledio oprost duga Pariskog i Londonskog kluba poverilaca). Osnažile su penzioni fond, smanjile javni dug i vodile uspostavljanju tržišne ekonomije. Ali je Nigerija pod pritiskom da prihvati više milijardi vredne kredite za železnicu, elektrane, puteve i drugu infrastrukturu.
Vlada uvodi plan diverzifikacije ekonomije, sa ciljem podsticanja privrednog rasta i smanjenja siromaštva - kroz sektore privrede u kojima poseduje komparativne i konkurentske prednosti (proizvodnja hrane i poljoprivrednih proizvoda, metala i čvrstih metalnih prerađevina, građevinarstvo, laka industrija i sektor usluga). Recimo, ulaganja u proizvodnju cementa smanjila su uvoznu zavisnost, i istovremeno povećala proizvodnju, zaposlenost i izvoz. Postoji ideja da se uklone ograničenja poslovanja kako bi osnažila infrastruktura, ojačala industrijska proizvodnja, smanjili troškove pozajmljivanja i mobilizovali sredstva za realni sektor.
Za razliku od prošlosti, podsticanji prerađivačkoj industriji i sektoru MSP ogledaju se u velikim poreskim olakšicama, jefitnom finansiranju putem dugoročnih kredita i jednocifrenim kamatnim stopama iz bankarskog sektora (preko razvojne banke). Plan je da se zaštite domaći proizvođači od jefitne uvozne konkurencije.
Poroblemi za nediverzifikovanu ekonomiju nastaju sa padom cena nafte na svetskom tržištu. Smanjeni priliv deviza nadomeštava se trošenjem deviznih rezervi – za potrebe budžeta države i lokalne samouprave. Raste javni dug! Dok postoje visoke stope rasta, visoka cena nafte i povoljan prinos na kapital, neće biti odliva kapitala pa ni brige za Nigeriju. Međutim, kada kapitalu opadne prinos, i usledi manji priliv deviza od izvoza nafte (projekcije za naredni period), te topljenje deviznih rezervi, špekulanti stupaju na scenu. Iznenada kapital odlazi iz zemlje, a ekonomija zapada u probleme. Već viđen scenario!

Napomena: Kvartalni rast realnog BDP, q0q, stalne cene 2010
Izvor: National Bureau of Statistics, FR Nigeria

Priliv SDI u jugoistočnoj Evropi (FDI inflow in the SEE)

5. novembar 2014. godine

Iako rezultati poslovanja Svetske banke ukazuju na poboljšanje poslovnog ambijenta regiona jugoistočne Evrope, on nije atraktivan za strane investitore. To pokazuje pad priliva SDI u poslednjim godinama.

Sa svetskom ekonomskom krizom usledio je pad priliva SDI u regionu jugoistočne Evrope, koji je kontinuirano nastavljen do 2013. godine, sa prekidom u 2011. godini. U posmatranom periodu, najveće poboljšanje i kontinuirano kretanje SDI ima Albanija, dok je u nezavidnom položaju Slovenija. To govori da pokazatelji poslovanja Svetske banke zapravo nisu dovoljni za privlačenje stranih investitora, već su oni samo deo ukupnog ambijenta.
Do krizne 2008. godine regioin je postao atraktivan za strana ulaganja (rast SDI u periodu 2002-2008. sa 2,1 na 13,3 mlrd$). Najveći napredak je usledio 2006. godine sa snažnim privrednim rastom, boljom investicionom klimom i potpisanim sporazumima o stabilizaciji sa EU (2005). Nakon krizne 2008. godine krenuo je kontinuirani pad SDI. Tokom 2009. godine brojne TNK su povukle svoje resurse iz Hrvatske, Makedonije i ostalih zemalja regiona (povlačeći kredite iz fililjala u nameri da poprave bilansne pozicije kod kuće). Izuzetak je predstavljala Albanija, sa povoljnim poslovnim ambijentom i nastavkom privatizacije državnih preduzeća.
Oporavak je usledio sa 2011. godinom, kada je porastao priliv SDI u prerađivačkoj industriji - održani konkurentni troškovi proizvodnje i otvoren pristup tržištima EU. U Srbiji je te godine privatizovan ketering servis JAT-a i Telekom je transformisan u otvoreno akcionarsko društvo (početkom 2012. godine), u Bosni i Hercegovini privatizacija 25 velikih državnih kompanija donela je 5 mlrd$ za 2013. godinu, dok je u Hrvatskoj država zadržala manjinski paket u 600 preduzeća i većinski paket u preko 60 kompanija.
U 2012. godini pad priliva SDI u regionu od 41% posledica je prvenstveno smanjenja investicija iz komšijskih zemalja, koji su glavni investitori u širem regionu. I dalje su prednosti regiona: relativno niski troškovi radne snage, olakšan pristup tržištima i privatizacija državnih preduzeća. U tom pogledu dominirali su Hrvatska i Albanija. Nastavak privatizacije u sektoru usluga u 2013. godini održao je priliv SDI na višem nivou nego 2012. godine (za 43%). Najveći rast priliva SDI beležila je Albanija, zahvaljujući privatizaciji 4 hidroelektrane (ukupno 1,2 mlrd$) i akvizicijom (Azerbejdžanske kompanije) 70% glavne naftne kompanije ARMO. U Srbiji je privatizacija u oblasti telekomunikacija (SBB/Telemach) donela priliv od 1 mlrd$, kao i prodaja 49% avio kompanije Etihadu.

Izvor: FDI Reports UNCTAD

Dug Kine - opasnost po svetsku privredu ili kinesku ekonomiju (China's debt - a threat to the global economy or the Chinese economy)

21. oktobar 2014. godine

Postoje opravdani strahovi da će veliki kineski dug ugroziti svetsku ekonomiju, ali samo kod pristrasnih analitičara koji ne sagledavaju celokupnu kinesku ekonomiju. Tridesetpetogodišnji dvocifreni rast zasnovan na realnom sektoru, rastu izvoza i širokom izvoznom asortimanu, uz strogu kontrolu države omogućio je Kini da ove jeseni prema (MMF) BDP po paritetu kupovne moći (17.632 tril$) prestigne SAD (17.416 tril$). Kina je u prednosti u odnosu na ostale razvijene zemlje opterećene visokim dugom, jer imaju rast privrede (istina po nešto nižim stopama nego ranije), dok razvijene zemlje stagniraju ili opadaju. Za razliku od brzorastućih ekonomija, Kinu ne treba da brine iznenadan odliv kapitala i, posledica toga, kriza.

Visoko zaduživanje Kine poslednjih godina dovelo je do rekordnih 250% BDP-a u trećem kvartalu 2014. godine. Zabrinutost za kineksim dugom postoji jer rastuću zaduženost prati sporiji nominalni rast BDP-a, alli i zbog lošeg iskustva u prošlosti (Japan ranih 1990-ih, Južna Koreja krajem 1990-ih ili SAD i VB 2008). To je delimično tačno, ali nerealno da će izazvati krize enormnih razmera. To je zato što Kina kontroliše finansijski sistem i može "uskočiti" kad zatreba sa velikim kapitalom. Uzgred, najveći deo duga je dug državnih preduzeća i pod kontrolom je velikih državnih banaka (kod banaka mali procenat loših kredita). Jedini problem koji se pojavljuje što je popustila strogoća kod odobravanja kredita. Stabilne javne finansije ukazuju na strogu kontrolu. Pokušaji su da se sa uvođenjem novog zakona o budžetu (1.1.2015) započeće sa čvrstim budžetskim ograničenjem. Gradovima i provincijama biće odobreno da se pojavljuju na tržištu obveznica (otvoreno 2008). Sve napred navedeno može gajiti sumnju da Kini prete ozbiljne poteškoće. No, šta kaže struktura privrede? Da li je ona okrnjena? Kina je zemlja koja je obezbediila ogromne količine kapitala zahvaljujući dugogodišnjim visokim stopama rasta (prosečna godišnja stopa rasta BDP-a u periodu 1979-2012. iznosila je 9,8%, dok je u periodu 1991-2012. iznosila 10,3%). Kontinuirani rast je krunisan ogromnim količinama i stranog i domaćeg kapitala. Devizne rezerve su najveće na svetu (2012. iznosile 33,89 miliona u zlatu i 3,3 bil$) i to predstavlja dodatnu sigurnost za ekonomiju i finansije. Intervencije vlasti omogućavaju i stabilnost deviznog kursa. Juan je i nominalno i realno apres(c)irao (u odnosu na dolar za četvrtinu), posmatrano prema baznoj 2001, što je posledica kontinuiranog rasta i velikog priliva kapitala.
Investicije u fiksni kapital imaju visoke stope rasta i u velikom procentu učestvuju u BDP-u. Tekući deo platnog bilansa u 2012. bio je u suficitu 193 mlrd$, od čega je za devizne rezerve izdvojeno oko 100 mlrd$ (što je rast od samo 4%, u odnosu na 2011, što je daleko niže nego recimo 2002. kada je zabeležen rast deviznih rezervi od 35% i 3 miliona u zlatu, ili 2009. 23% i 14 miliona u zlatu). Pri tome, ukupna spoljnotrgovinska robna razmena daje 47% BDP-a u 2012. godini i gde čak 95% izvoznog asortimana čine industrijski proizvodi, dok su sa 5% zastupljeni primarni proizvodi.
Kina je država koja još uvek celokupnu privrednu aktivnost zasniva na realnom sektoru privrede. Otuda, krizni udari na finansijski sektor odražavaju manje efekte, posebno što bivaju ublaženi (neštedljivim) intervencijama vlasti. Skoro 70% profita zemlji donosi teška industrija, a prema veličini preduzeća posmatrano prilično je ujednačeno učešće u profitu (velika 40,7%, srednja 24,9% i mala 34,5%). Pri tome, 77% čine domaća preduzeća. U industriji sve više dominiraju srednje-tehnološki intenzivna proizvodnja. Najveći doprinos daje sektor proizvodnje automobila i hemijskih proizvoda. Kod primarnog sektora najveći profit donose sektori rudarstva i eksploatacija nafte i gasa. Raste udeo sektora koji proizvode električne uređaje i aparate, kompijutere i telekomunikacionu opremu, kao i nemetalne mineralne proizvode. Iz godine u godinu povećava se udeo visoko-tehnološki intenzivne proizvodnje. Sve to zajedno ostavlja prostor kineskoj ekonomiji da postiže održiv privredeni rast u srednjem, pa i dugom, roku.
Kinesku ekonomiju odlikuje visok procenat zaposlenih u kontigentu ukupno aktivnog stanovništva (2012. bilo čak 97,2% ili 767 miliona). I ovo je rezultat koji je za 1 procentni poen lošijij nego 2008. godine. Stopa nezaposlenosti u Kini je dugi niz godina gotovo nepromenjena, oko 4%. Zarade su ujednačene unutar sektora privrede (33,6% primarni sektor, 30,3 sekundarni sektor i 36,3% tercijarni sektor). Podaci pokazuju da se smanjenje zarada u primarnom sektoru prelivalo na sekundarni i tercijarni sektor gotovo podjednako.
Finansijski sektor je takođe stabilan. Visoka kapitalna intenzivnost pokazuje da u bankama dominira pristup snažne aktive unutar bilansa. Stabilnost je dodatno obezbeđena kontrolom kretanja kapitala i kontrolom samih banaka od strane vlasti.

Napomena: China Statistical Yearbook 2013

Šta produbljuje svetsku krizu? (What deepening the world crisis?)

12. oktobar 2014. godine

Nastavak svetske ekonomske krize i njeno produbljivanje rezultat je smanjenog priliva kapitala kod razvijenih zemalja (a manje njegovog odliva). U pozadini stoji strah od inflacije centralnih banaka, pre nego odsustvo poverenja investitora u državne hartije od vrednosti.

Niske kamatne stope u razvijenim zemljama destimulišu investitore. Neatraktivnost državnih hartija od vrednosti doprineo je smanjenom prilivu kapitala. Nizak prinos na hartije od vrednosti traje već nekoliko godina unazad. Slika pokazuje opadajući trend prinosa na desetogodišnje državne obveznice u najrazvijenijim ekonomijama. Opadajući trend je i u drugim zemljama Evrozone (Španija 2,37%; Italija 2,56%; Portugal 3,31%; Grčka 5,58%). Slično je i kod hartija od vrednosti sa drugim rokovima dospeća. Recimo, u Nemačkoj na sekundarnom tržištu prinos na dvogodišnje obveznice je negativan (-0,004%). A poznato je da negativne kamatne stope mogu da razočaraju učesnike na tržištu.
Problem se dodatno produbljuje kod država ili unutar regionalnih integracija (poput EU) sa režimom fiksnog deviznog kursa i visokim javnim dugom. Pojedini ekonomisti (Romer) zastupaju stanovište da se do rasta kamatnih stopa može doći tek kada se vrati poverenje investitora u državne hartije od vrednosti.
Međutim, sa gubitkom poverenja raste premija na rizik, koja sada kao sastavni element funkcije tražnje (pored kamatne stope i deviznog kursa), utiče na rast tražnje. To govori da će gubitak poverenja investitora ima ekspanzivan, a ne restriktivan karakter.
Bolje rezultate od EU pokazuju SAD i VB. Pretnja krize po modelu zemalja mediteranske periferije su daleko od SAD i VB jer uspevaju da kroz monetarne mere (nezavisna monetarna politika) i sopstvenu valutu (fluktuirajući devizni kurs) ublaže negativne kratkoročne fluktuacije sa svetskog tržišta. Očekivani rast BDP u SAD i Velikoj Britaniji može favorizovati državne obveznice ove dve zemlje, u odnosu na obveznice evopskih zemalja. I pored toga, slabi su izgledi da se i u 2014. godini finansijsko tržište oporavi niskih pinosa, ali da će prinosi divergirati između dve strane, to je neminovno. Niži rast u Evropi uspeće da spreči reprizu dužničke krize zemalja evrozone, ali teško da može da istraje bez podsticaja ECB-a (stagnacija i u Q2 2014). U poslednje vreme, povoljnija slika je na periferiji EU - Island (kontrola kretanja kapitala usmerena na sprečavanje investitora da sa lokala povlače sredstva).
Pomenuti pad priliva kapitala, pri bilo kojoj kamatnoj stopi, vodi do depresijacije nacionalne valute. Efekti fiskalne politike ovde su različiti (pomeranje krive IS) i zavise od stepena zaduženosti zemlje - ako je visok stepen zaduženosti IS kriva ide u levo (zemlje EA) ako nije u desno (VB). Kamatna stopa će porasti (Romerova kriva PM se ne mora pomerati) samo zato što gubitak poverenja investitora, kroz depresijaciju nacionalne valute, ima ekspanzivne efekte. Iz drugog ugla posmatrano, ako kod centralne banke postoji strah od inflatornih pritisaka na depresijaciju nacionalne valute tada će kriva LM ići u levo. Javljaju se efekti suprotni prethonom - slučaju gubitka poverenja investitora. Monetarna restriktivnost je još više izražena kod zemalja koje su zapale u zamku likvidnosti (niska kamatna stopa ne uspeva da stimuliše potrošnju, a kvantitaitvne olakšice ne utiču na stopu nezaposlenosti i privrednu aktvnost) i kod kojih je neefikasna monetarna politika. Zato, sa određivanjem kamatne stope od strane centralne banke, svaki gubitak poverenja u državne obveznice uzrokovaće porast kamatne stope ali i slabljenje nacionalne valute (kamatni pariteti), a slaba nacionalna valuta čini domaću industriju konukrentnom na inostranom tržištu - postoji neka korist od gubitka poverenja investitora.

Izvor: Tradeweb (nedeljni podaci)

Recepti skandinavskih zemalja za krizu (Nordic countries' recipes for crisis)

20. septembar 2014. godine

Ekonomski model skandinavskih zemalja odlikuje relativno nizak javni dug, aktivno tržište radne snage, snažne javne finansije i različit odnos nacionalnih valuta prema evru. Ove privrede su izvozno orjentisane, male tržišne ekonomije sa visokim stepenom mobilnosti radne snage, a poznate u svetu po visokom udelu javnog sektora u BDP-u uz zapažen stepen stabilnosti i razvijenosti ekonomija.

Skandinavske zemlje su početkom 1990-ih godina zapale u ozbiljnu ekonomsku krizu. Reformski potezi (ortodoksni program stabilizacije) koji su usledili, popravili su ekonomske performanse - recimo u Švedskoj, smanjen je udeo javnog sektora u BDP-u (sa 60% 1983. na 49% 2012.); smanjen je javni dug (72,8% u 1995. na 40,6% u 2013.); budžet je uravnotežen (sa -11% u 1983. na -7,4% u 1995. odnosno na +0,2% u 2011. i -1,1% u 2013.); smanjen je porez na imovinu, poklone, bogatstvo i nasleđivanje, ali su smanjene i korporativne poreske stope na 22% (daleko ispod istih stopa u SAD). Podaci pokazuju da su smanjenje poreskih stopa i snižavanje javne potrošnje svake godine doprinosili ekonomskom rastu po 0,5%. Prosečan godišnji rast, kao i produktivnost rada u skandinavskim zemljama u periodu 1993-2010. bili su iznad evropskih (oko 2,5%, odnosno 2% u poređenju sa evropskih 1,7%, odnosno 1%). Danska je stvorila veoma liberalno tržište radne snage. Finska je ovladala novim veštinama - inovacije i preduzetništvo. Norveška, iako bogata naftom i gasom, priprema se za post-naftnu budućnost, procesom prilagođavanja. Rezultati pokazuju da su periodu 1998-2008. skandinavske zemlje beležile suficite u budžetima i imale opadajući trend javnog duga, za razliku odzemalja Evrozone koji su bile u deficitu i povećavale svoje zaduživanje.
Tokom poslednje krize najveći broj investitora tražio je utočište u skandinavskim zemljama, kupujući državne obveznice uglavnom Danske i Švedske (Norveška je zahvaljujući velikim rezervama nafte i gasa, a u 2011. imala 19 mlrd$ budžetskog suficita) - prinos jeste nizak, ali je ulaganje isplativije i sigurnije nego u ostalim zemljama EU. Pored toga, pet najvećih banaka u Danskoj su kroz stres testove odgovorile na kapitalne zahteve evropskih banaka (cilj zaštita od nadolazećih kriza). U Danskoj je samo u 2012-13. uloženo oko 2 mlrd$ u saobraćaj, zdravstvo, obrazovanje i zelene tehnologije. Nasuprot ovim zemljama, Finska (dug 57%, a deficit budžeta 2,1% BDP-a) je direktno pogođena problemima Evrozone, ali je spašava činjenica da je zagovornik fiskalne odgovornosti i discipline. Tokom 2009. u Finskoj su uvedeni brojni programi (štednje, stimulativnih paketa, snažne regulative finansijskog sektora) u cilju zaštite od krize i poboljšanja stabilnosti ekonomije. Švedska je lako prebrodila krizu zahvaljujući malim i srednjim preduzećima (u 2011. njih oko 70000 činilo 90% ukupnih preduzeća, zapošljavalo 60% radne snage, kreiralo 55% BDP-a i donosilo 65% ukupnih neto socijalnih investicija), koji su se pokazali kao veoma prilagodljivi novonastalim kriznim okolnostima.
Kriza u Evrozoni (smanjenje uvozne tražnje i niži investicioni kapaciteti) najviše je pogodila prerađivačku industriju u Danskoj, Švedskoj i Finskoj. Pad izvoza uticao je na gubitak velikog broja radnih mesta (do 2010. g. 175 hiljada danaca je izgubilo posao). Danska i Švedska su zapale u recesiju tokom 2008. Norveška je doživela pad izvoza od 41%, ali je u daleko najboljoj poziciji jer se mogu osloniti na državni naftni fondovi, pa i penzioni, koji već investiraju novac u inostranstvo (štednja za buduće generacije). Tradicionalno, skandinavske zemlje nude program blagostanja svojim građanima - benefijce za decu, majke bez posla, socijalno ugrožene, besplatno obrazovanje i zdravstvenu zaštitu. Samo je Danska u 2009. potrošila 95,7 mlrd% ili trećinu svog BDP-a za socijalnu i zdravstvenu zaštitu. I pored relativno bolje situacije od evropskih partnera, skandinavske zemlje su počele da primenjuju strategije štednje, iznalaženja novih izvoznih tržišta (BRIKS), uz smanjivanje zavisnosti od tržišta EU i SAD, kao i monetarnu politiku relativno jefitnog zaduživanja. Razlozi za promene su: 1. gornja granica preobimne vlade, 2. zavisnost države od pojedinih velikih preduzeća (koja dalje zavise od globalnog tržišta), 3. želja da se u hijerarhiji pravac na dole zameni pravcem na gore, 4. ograničeni resursi, 5. širenje globalizacije i 6. rastuća različitosti.
Ove zemlje imaju veoma povoljne uslove zaduživanja na međunarodnom tržištu zahvaljujući stabilnosti koju su postigle. Ovakva pozicija jača nacionalne valute i omogućava centralnim bankama da snižavanjem referentnih kamatnih stopa podstiču zdrav rast ekonomije. Pokazale su svetu još jedanput da nema suprotnosti između visokog stepena konkurentnosti i visokog stepena socijalne zaštite.
Problemi ipak postoje - starenje stanovništva će voditi snižavanju produktivnosti i većim izdacima za stvaranje novih produktivnih radnih mesta. Izazovi krize i razvoja nameću nova rešenja - rast poreza i smanjivanje javne potrošnje, uz povećanje starosne granice za odlazak u penziju (sa 65 na 69 godina), a sve sa ciljem povećanja ponuda radne snage i poboljšanja efikasnost javnog sektora. Ostaje da se vidi na koji način će vlasti uspeti da se izbore sa pritiskom rastuće ponuda radne snage na pad zarada. Očekivanja idu u pravcu rasta preduzetništva, inovacija i investicija u zelene tehnologije (solarna energija, energija vetra, bio-energija).

Izvor: podaci Eurostata
Napomena 1: na levoj skali se očitavaju linije koje predstavljaju dug prema BDP, u procentima; na desnoj skali se očitavaju stubići koji predstavljaju budžetsku neravnotežu, u procentima.
Napomena 2: Finska članica EU i EA, Švedska i Danska članice EU ali ne i EA (SKR slobodno pliva, dok DKR vezana za evro), Norveška nije članica EU.

Negativna spirala i dalje nagriza Evrozonu (Agonija Evrozone 2) - Negative spiral further erodes the Euro Area (Agony of the Euro Area 2)

11. septembar 2014. godine

Negativna spirala (ekonomska stagnacija, niska inflacija i visoka nezaposlenost) i dalje nagriza Evrozonu. Autput Evrozone u drugom kvartalu 2014. godine stagnira. Međugodišnja stopa inflacije u julu 2014. godine je najniža od oktobra 2009. godine. Dug država Evrozone raste od 2011. godine i pored činjenice da se deficit budžeta smanjuje. Stopa nezaposlenosti je uzastopno 38. mesec dvocifrena.

Evrozona u drugom kvartalu 2014. godine nije beležila rast. Najveće ekonomije Evrozone imale su loše rezultate (Nemačka -0,2%, Francuska 0%, Italija -0,2%), dok su pozitivne stope ostvarili Španija (0,6%), Portugalija (0,6%) i Holandija (0,5%). Što je nedovoljno! Pored nepovoljnih političko-ekonomskih prilika (sukobi u Ukrajini i odnosi sa Rusijom), industrijska proizvodnja i građevinarstvo stagniraju. Sa produbljivanjem krize, u dolazećim mesecima, rast nemačke ekonomije (lokomotive Evrozone) može biti doveden u pitanje (u slučaju pada automobilske industrije).
Evrozona je i dalje u problemu niske inflacije (međugodišnja stopa inflacije u julu je 0,4%, što je najniža stopa od oktobra 2009. godine i daleko od ciljanih 2%), uz pretnju deflacije (julska deflacija iznosila 0,7%). U svim zemaljama Evrozone cene su u padu u julu mesecu, osim u Nemačkoj (0,3%), Holandiji (0,3%) i na Malti (0%). Deflacija je ozbiljno pitanje Evrozone jer se veliki broj zemalja suočava sa visokim javnim (i privatnim) dugom. Prema pojedinim analizama dug preko 90% BDP-a utiče na usporavanje privrede za 2-3 procentna poena. Javni dug je u brojnim zemljama preko 90% BDP-a (Q1 2014): Grčkoj (174,1%), Italiji (135,6%), Portugalu (132,9%), Kipru (112,2%), Belgijii (105,1%), Španiji (96,8%) i Francuskoj (96,6%).
Istovremeno, deflacija (ili niska inflacija) predstavlja opterećenje za sve dužnike jer pad cena i zarada otežavaju otplaćivanje duga (prilikom zaduživanja prihodi i zarade su rasli).
ECB je snizila kamatnu stopu na 0,05% u želji da ojača ekonomiju (kroz pomoć bankama kod kreditiranja privatnog sektora), ali je oslabio evro. Pritisci javnosti su i dalje na kvantitativnim olakšicama i labavljenju monetarne politike ECB-a (QE), čemu se protivi pre svih Bundesbanka (nema političke podrške usled straha da bi monetarne injekcije odvratile Francusku i Italiju od strukturnih reformi). Ostaje da se vidi da li će banka povući pogrešan potez zbog pogrešnih odluka političara ili ne?
Stopa nezaposlenosti gotovo da se ne smanjuje i već više od 3 godine je dvocifrena, a u julu 2014. godine bila 11,7%.

Napomena: kalkulacije autora na bazi kvartalnih podataka Eurostata.

G7 vs. BRIK(S)

9. septembar 2014. godine

Sedam najrazvijenijih zemalja sveta (G7 - Kanada, Nemačka, Francuska, Italija, Japan, Velika Britanija i SAD) beleže lošije performanse privrednog rasta od brzorastućih ekonomija (BRIKS - Brazil, Rusija, Indija, Kina i Južno Afrička Republika) tokom drugog talasa krize, u periodu 2011-2014. godina.

Najveći kumulativan rast BDP kod zemalja G7, u posmatranom periodu, zabeležila je Nemačka sa 10,6%, potom slede Amerika (7,4%) i Kanada (6,1%), a zatim Velika Britanija (5,1%) i Japan (4%). U nepovoljnijoj poziciji je Francuska koja je dostigla svega 1,1%, dok Italija beleži veliki pad od čak 5%.
Sa druge strane kumulativan rast zemalja BRIKS-a je daleko viši. Najveći rast autputa beleže Kina sa 27,8% i Indija 18%, dok su preostale tri zemlje (Rusija, Brazil i Južno Afrička Republika) ostvarile približno istovetan rast od oko 6%. Najveći rast zemlje BRIKS-a ostvaruju zahvaljujući sve većoj međusobnoj razmeni i to u nacionalnim valutama (pogoršavanje pozicija dolara kao dugogodišnje glavnog sredstva plaćanja i bilansnih pozicija banaka usled nerealizovanih provizija od tranaskcija). Pored toga, Kina ne samo da ulazi na nova tržišta, već širi postojeća tržišna učešća (u julu 2014. godine izvoz Kine je beležio međugodišnji rast u SAD za 12,3% a u EU za 17%).
Proces konvergencije pokazuje da manje razvijene ekonomije brže rastu od razvijenih ekonomija i da na taj način mogu smanjiti razliku u stepenu razvijenosti u odnosu na razvijene ekonomije. Tokom posmatranog perioda, brzorastuće ekonomije, posebno Kina i Indija, ostvarivale su više stope privrednog rasta i njihov kumulativni rast se iz godine u godinu brže povećavao od Nemačkog rasta (Kina je 2012. godine preuzela poziciju drugog svetskog izvoznika od Nemačke). Otuda, česte su revizije zvaničnih međunarodnih institucija o procenama kada će autput zemalja BRIKS biti iznad autputa G20. Sa produžavanjem (negativnih) efekata svetske krize taj datum se sve više približava.

Napomena: kao baznu godinu uzet je Q1 2011. godine jer je to prvi kvartal za koji OECD raspolaže sa kvartalnim podacima za realni BDP Kine (http://stats.oecd.org/ 23.08.2014. 06:07)

Koliko dolara je FED upumpao tokom krize? (How many dollars the Fed has pumped during the crisis?)

8. septembar 2014. godine

FED su sa izbijanjem krize odlučile da relaksiraju monetarnu politiku i primene "kvantitativne olakšice" (QE). Širenje arsenala imovine na strani aktive, te napuštanje samo primene tradicionalnih hartija od vrednosti (HOV), ublažilo je negativne efekte krize i upumpalo u najveću svetsku ekonomiju skoro 4,5 biliona dolara.

Primena novih alata iz bilansa stanja FED-a (za podršku tržištu i njihovo normalno funkcionisanje) ispostavilo se kao dobro rešenje poslednjih nekoliko godina. Na ovaj način FED dopunjuju tradicionalne instrumente monetarne politike promenom mixa finansijskih sredstava koje poseduje. Slične alate primenjuju centralne banke Japana, Velike Britanije, Kanade i Švajcarske. Ideja je da centralna banka pumpa novac kupovinom aktive (imovine), da se zatim napune banke novcem koji će davati u produktivne svrhe (kredite privredi i potrošačima). Zajednički cilj je podsticanje kreditiranja.
Pomenuti mix 03.09.2014. godine činili su: 1) kreditiranje finansijskih institucija (266,4 mlrd$), 2) obezbeđivanje likvidnosti ključnim kreditnim tržištima (1,8 mlrd$) i 3) kupovina dužničkih HOV (2,5 bil$). Tradicionalni portfolio HOV iznosio je 363,3 mlrd$, dok je ostatak od 1,7 bil$ otpadao na kupovinu dužničkih hipotekarnih hartija. Tokom finansijske krize FED je prvo omogućio finanijskim institucijama pristup kratkoročnom kapitalu. Da bi sredstva iz banaka završila na nelikvidnim tržištima FED je zahtevao da se ciljaju specifična tržišta kako bi došla do kratkoročnog i dugoročnog kapitala. Da bi unapredili likvidnost na privatnom kreditnom tržištu FED je odlučno krenuo u akciju kupovine dužničkih HOV. Ovim potezima FED daje jasan signal da je politiku jeftinih kreditnih (credit easing) koristio tokom krize.
FED-ove kvantitativne olakšice uključuju kupovinu HOV, kao i otkup duga SAD u obliku državnih zapisa i obveznica. Napušta se konzervatvini pristup uticaja monetarne ekspanzije i pritisak inflacije, a sve više dominiraju klasni interesi - kreditorima (poveriocima) više odgovara niska inflacija. U SAD se smatra da poverioci pokušavaju da svoje stanovište "lakog" novca vežu na neku doktrinu - koja je, kako se ispotavilo, sa pogubnim posledicama (umesto nove politike koja bi kompenzovala gubitke pristuna je paranoja budžetskog deficita i deflacija, te sve dublji pad ekonomija).
Izgledi su da će im se uskoro, po rečima predsednika Dragia (04.09.2014), u primeni ovih alata pridružiti i ECB koja je već dugo vremena pod oprezom Nemačke da bi takve mere odložile strukturne reforme u mnogim zemljama Evrozone (pre svih, Francuskoj i Italiji) i da bi se prekinulo sa fiskalnom disciplinom (čitaj štednjom) i prilagođavanjem deficitarnih ekonomija Evrozone. ECB je započela kupovinu velikih sredstava kao blaže verzije QE koju primenjuju SAD. U sledećem mesecu ECB će početi sa kupovinama HOV jer snižavanje referentne kamatne stope na istoriski minimum od 0,05% (sa 0,15%), i porast naknada za štednju na 0,02% (sa 0,01%) ne daje željene rezultate (posebo sa zastojem u stimulisanju regionalnih ekonomija). Nepotpunom primenom kvantitativnih tj. kreditnih olakšica i rezultati u Evrozoni će biti skromniji.

Izvor: Federal reserve bank of Cleveland, 06.09.2014. godine

Uticaj krize na razvijene ekonomije (The impact of the crisis in developed economies)

7. septembar 2014. godine

Kumulativni rast razvijenih ekonomija je nedovoljan za brži oporavak od svetske ekonomske krize koja traje već punih 6 i po godina. U 2014. godini predkrizni nivo realnog BDP-a dostigli su SAD, VB i Japan, dok je taj cilj postaje "hronično" nedostižan za Evrozonu.

Razvijeni svet pored svojih razvojnih kapaciteta teško dolazi do oporavka. U Q2-2014. godine jedino su SAD i Velika Britanija dostigle predkrizne vrednosti (Q1-2008=100) stopa privrednog rasta (realni BDP). I Japan ga je dostigao tokom Q1-2014. godine, ali je već u narednom kvartalu zabeležio novi pad usled pada na strani tražnje - pad privatne potrošnje za 5% i međugodišnji pad realnih zarada za 3,2% (porast potrošnje tokom Q1 i smanjenje tokom Q2, zbog najavljenog rasta poreza od 3 procentna poena u aprilu mesecu)‚ ali i usporen izvoz i pored slabljenja jena u odnosu na dolar (centralna banka upumpavala dolare kojim je finansiran budžetski deficit). U najnepovoljnijoj poziciji je Evrozona, čiji su indeksi (kumulativnog) privrednog rasta ispod predkriznih vrednosti tokom celog posmatranog perioda, i gotovo isti kao 2011. godine.
Međutim, i pored kumulativno najvećeg privrednog rasta u SAD od 7,3% u periodu Q1 2008 - Q2 2014. godina ostale makroekonomske varijable nisu dostigle svoje predkrizne vrednosti. Pravilo je da tokom ekspanzije daleko brže raste autput nego što se povećava zaposlenost (smanjuje nezaposlenost) ili rastu zarade. Iskustva Velike Depresije potvrđuju ovo pravilo – privreda SAD je pokazivala znake oporavka u periodu 1933-37. godina (BNP rastao po stopi od preko 8%), dok je trebalo deset godina (dakle tek 1939) da (ne)zaposlenost dostigne predkrizne vrednosti. Komponente BDP-a su u drugoj polovini 1930-ih godina uspele da dostignu predkrizni nivo (jedino je budžetska potrošnja značajno povećana).
Izgledi su da će sa ovom poslednjom ekonomskom krizom vraćanje na predkrizni nivo makroekonomskih veličina sačekati celu deceniju, tj. 2018. godinu (ukoliko se uskoro okončaju sukobi u Ukraijini i reše pitanja razmene sa Rusijom). Ekonomski rast koji trenutno beleže razvijene zemlje nije dovoljan da odjednom pokrene sve makroekonomske varijable i zahteva vreme da se one dostignu zadovoljavajući nivo. Aktuelna ekonomsko-politička i druga dešavanja koja se nepovoljno odražavaju na međunarodnu trgovinu samo produbljuju neizvesnost oko konačnog oporavka od krize i vraćanja na ranije koloseke.

Napomena: kalkulacije autora na bazi kvartalnih podataka OECD-a (http://stats.oecd.org/ 22.08.2014. 20:06)

Da li Bundesbanka sa višim platama pomaže Nemačku ili Evrozonu?

23. jul 2014. godine

Nisko održavana stopa inflacije od 2000-te godine (oko 2%) nije zadavala probleme Evrozoni, jer je tu restriktivnost ECB "peglala" monetarnim agregatom M3 (do pred kraj 2009. godine vođena je ekspanzivna monetarna politika). Sa usporavanjem agregata M3 i kontinuiranim seljenjem industrija, kapitala i inženjera na istočna tržišta Evrozona se suočava sa problemom autput gepa. Smanjenje aktuelnog autputa i povećanje nezaposlenosti usporavali su privrede Evrozone, posebno zemalja na periferiji koje su gubile konkurentnost i sve se više zaduživale. Cene se smanjuju i poslednjih nekoliko kvartala dominira očekivana deflacija (sa svim negativnim efektima na privredu, primer Japana iz 1990-ih). Trenutno je stopa inflacije daleko ispod cilja i to ukazuje na činjenicu da se već sada pojedine ekonomije suočavaju sa međugodišnjom deflacijom (Grčka, Kipar, Portugal, Slovačka, Španija). Otuda, ne iznenađuju pritisci brojnih analitičara da ECB-a treba da preduzme viši nivo targetiranja inflacije (ekspanzivniju monetarnu politiku)!

Postojanje neravnoteže u Evrozoni između pojedinih zemalja ukazuje na dvostepeni rast centra i periferije. Istovremeno, vraćanje u ravnotežu podrazumeva dvostepeno prilagođavanje. Dok se od zemalja periferije očekuje deflatorno prilagođavanje (praćeno padom BDP-a, rastom nezaposlenosti, smanjenjem cena i zarada), zemlje centra treba da preduzmu suficitarno prilagođavanje (pre svega kroz rast cena i zarada). Naime, Nemačka je zemlja EA sa najavećim suficitom u tekućem bilansu i potrebno je da to iskoriste kako bi povećali investicije i zarade (veća produktivnost rada nego u ostalim ekonomijama), ali i ličnu potrošnju. "Lokomotiva" Evrozone bi ojačala evro. Istovremeno, nešto viša inflacija u Nemačkoj ne bi opteretila privredu dokle god postoje neuposleni proizvodni kapaciteti. Tada bi ostalo više prostora da se poboljša konkurentnost zemalja periferije na tržištu Evrozone i poveća njihov BDP i smanji nezaposlenost, kasnije i povećaju zarade, a u budućnosti smanji zaduživanje. Naizgled inicijalna loša pozicija za Nemačku brzo bi se pretvorila u njenu korist, jer bi se zemlje periferije vratile većoj potrošnji proizvoda EA (izvoz nemačkih proizvoda), i time povećavali BDP Nemačke. Privrede bi se uravnotežile i nastavile dalje bezbolniju trku sa dolarom (juanom) i vremenom.
Na ovaj način, dalje restrikcije i uvođenje novih poreza u zemljama periferije mogle bi biti ublažene, a pritisci na poreske obveznike velikih zemalja centra eliminisani (strah ECB i Bundesbanke). Dosadašnja (restriktivna) praksa nije dala rezultate i stroge restrikcije nisu smanjile problem zaduženosti. Celina Evrozone je uzdrmana a zemlje pojedinčano dodatno usporene, jer je ugušena potrošnja. Sama Nemačka pokazuje slabosti (negativna reakcija SAD na finansijski izveštaj Bundesbanke) uljuljkana u lošem sistemu (najniži nivo kamatne stope i pad BDP-a u drugom kvartalu, usled pada izvoza i uvoza u maju, kao i trgovine na malo, građevinarstva i industrije), uz veliki geopolitički pritisak (problemi za preko 6000 nemačkih kompanija u Rusiji sa oko 88 milijardi dolara, Francuze koji prete raskidom ugovora o izgradnji nosača avioina za rusku vojsku čija je vrednost oko 1,6 milijardi dolara, Italiju koja beleži razmenu sa Rusijom od preko 30 milijardi dolara, koliko do krize i Ukrajina, britanske oligarhe koji su uložili na ruskom tržištu skoro 65 milijardi dolara). U isčekivanju intervencija ECB (po okončanju geopolitičke krize), Evrozona treba da se pozabavi problemom realnog sektora privrede kroz navedeni deflatorni mehanizam prilagođavanja.

Napomena 1: leva skala odnosi se na promenu (%) harmonizovanog indeksa cena, y0y (Eurostat) i monetarni agregat M3, yoy (Bundesbank) za Evrozonu 17
Napomena 2: desna skala odnosi se na vrednosti bilansa tekućih transakcija u milionima dolara (OECD statistics)
Napomena: Autor o ovom problemu Evrozone govorio 06.11.2012. godine na RadioBGD2.

Godišnji i kvartalni rast kineske ekonomije

18. jul 2014. godine

Usporavanje najsnažnije brzorastuće ekonomije, jer raste po najnižim stopama od 1990. godine. U Q2 2104. godine kineska ekonomija beleži međugodišnji rast od 7,5%, što je nivo predviđanja za 2014. godinu ali i bolji rezultat nego u Q1 2014. godini (7,4%). Rast ekonomije podstican je većom budžetskom potrošnjom za 26,1% (ulaganja u železnicu, energetiku, nekretnine i rudarstvo) i smanjenjem poreza, a što je praćeno snižavanjem obaveznih rezervi banaka u pojedinim provincijama koje odobravaju pozajmice zaduženim poloprivrednicima i malim firmama. Labava monetarna politika ima za cilj da smanji rizike (visoke robne zalihe, uključujući i uvozno gvožđe) sa kojima se suočava privreda, kako bi se dostigao ciljani nivo rasta od 7,5%. Lokalne vlasti umanjuju kreditna ograničenja za kupovinu kuća kako bi održali vrednost nekretnina. Prodaja nekretnina je porasla za 33% u junu u odnosu na maj, ali je posmatrano za prvo polugodište 2014. godine ostvaren pad od 9,2%. Ponuda novca je prevazišla prognozirani nivo već u junu mesecu. Vlada je smanjila vrednost junana za 2,5% (u odnosu na dolar) i na najnižem je nivou od početka godine.

Postoje očekivanja da će rast globalne tražnje i ekspanzivna politika uticati na oporavak u drugoj polovini godine, kao i na rast potrošnje nafte.
Investicije u fiksni kapital ostvarile su međugodišnji rast od 17,3% (predviđanje za 2014. 17,2%). Industrijska proizvodnja raste za 9,2% u junu mesecu, u odnosu na jun 2013. godine, što je najviše u tekućoj godini (8,8% u maju), dok trgovina na malo beleži međugodišnji rast u Q2 od 12,4% (predviđanje za 2014. 12,5%).
Kada se posmatraju desezonirani podaci i međugodišnji rast od 2% (prosek 1,8%), ima nagoveštaja da kineska ekonomija u 2014. godini može rasti po stopi od 8,2%. Najveća pretnja bržem rastu kineske privrede (ograničenje rastu) nalazi se u većem učešću tercijarnog sektora u BDP-u (u Q1 7,6% BDP-a, a u Q2 8% BDP-a).